Վթարային կամուրջ` Վանաձոր-Բագրատաշեն մայրուղու վրա

Սա  Լոռու  մարզի  Ձորագես  ավանի  քարուքանդ  եղած  կամուրջն  է` տարբեր  դիրքերից  լուսանկարված:  2-3  տարի  առաջ  կամրջի  ձախակողմյան  (դեպի  Ալավերդի  գնացող  հատվածի)  բազրիքներն  էին  ամբողջությամբ  թափված,  իսկ  1  տարի  առաջ  աջակողմյան  հատվածի  բազրիքների մի  մասն  էլ  պոկվեց ավտովթարի  արդյունքում.  մեքենան  թռել-ընկել  էր  գետը  (Azatankakh.blogspot.com, 27.11.2011թ.,  "Ավտովթար  Ձորագես  ավանի  կամրջին"):  Կամրջով  մշտապես  հսկայական  բեռնատարներ  են  անցնում`  ապրանք  տեղափոխող  ("ֆուռեր"),  մինչդեռ  գետինն  արդեն  նույնիսկ  սկսել  է  ճաքեր  տալ,  և  ավանի  բնակիչները  լուրջ  մտահոգություն  ունեն:  Ի  դեպ,  Վանաձոր-Բագրատաշեն ճանապարհին  առաջացած  սողանքից հետո այս  ճանապարհահատվածով  անցած  տարի  բեռնատարներ  չէին  անցնում,քանի  որ  արգելվել  էր  նրանց  երթևեկը,  սակայն  արդեն  մի  քանի  ամիս  է` կրկին  անցնում  են,  ինչը  կրկնակի  վտանգ  է  կամրջի  համար:  Կամրջով  նաև  հետիոտներ  են  անցնում`  ավանի  բնակիչները,  և  դժվար  չէ  պատկերացնել  նրանց  վիճակը,  երբ  այդ  պահին  որևէ  մեքենա  անցնի,  քանի  որ  առանց  բազրիքների  կամրջի  մայթային  նեղ  հատվածից  խուսափելու  համար հետիոտնը  ստիպված  է  քայլել  ավտոճանապարհով:  "Մի  բռնվելու  տեղ  էլ  չկա` թե  բռնվենք,  ասենք  թե  հետևից  մի  ավտո  է  գալիս,  ի՞նչ  պետք  է  անենք",-իրավացիորեն  դժգոհում  է  ավանի  հնագույն  բնակչուհի  Ելենա  Անդրեասյանն  ու  ավելացնում. ,,Աստված  ոչ  անի, որ  հանկարծ  պատերազմ  ըլի,  տանկը  չի  կարա  անցկենա,,:   Կամրջի  աղետալի  վիճակի  մասին  քանիցս  ահազանգել  ենք. "Իրատես  դե  ֆակտո"  թերթում (11.07.2011թ.  "Վթարային  իրավիճակ"),  Ankakh.com  կայքում` 5.11.2010թ.  "Գերեզմանագողերի,  սրբապիղծ  կովերի  և  այլնի  մասին",  Azatankakh.blogspot.com  բլոգում` 8.10.2011թ.,  "Աղետի  գոտին  դարձել  է  ռիսկի  գոտի" (ընդ  որում,  այդ  նյութը  նույն  օրը  տեղ  էր  գտել  նաև  Diplomat.am  կայքում),  ,,Ձորագետավանի  հին  ու  նոր  խնդիրները,, / ,,Azatankakh.blogspot.com,10.04.2012թ./,  սակայն  համապատասխան  մարմինների  կողմից  խնդիրն  առ  այսօր  անուշադրության  է  մատնված:
...Լուսանկարները` Իտալիայում  բնակվող  մեր  հայրենակից  Եվա  Պապիկյանի,  ով  այս տարի  ամուսնու` իտալացի  Բրունոյի հետ  ամառային  հանգիստն  էր  անցկացնում  Ձորագեսում,  և  օգոստոսի  13-ին,  Ձորագես  ավան  մեր  այցելության  ժամանակ  մեր  խնդրանքով  նկարեց  կամուրջը`  տարբեր  դիրքերից,  որի  համար  մեծապես  շնորհակալ  ենք:

ԳԱՅԱՆԵ  ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

" Белорусский вокзал"

После  спитакского  землятрясения  7  декабря  1988г.  в

республиканском  пионерском  лагере  "Зубренок''  в  минской  области

были  эвакуированы  дети  из  зоны  бетствия  Армении  с  родителями

и  учителями.  Эта  повесть  написана  армянским

педагогом-журналистом  Гаяне  Овсепян,  отправленный  ЦК  ЛКСМ

Армении  на  6  месяц  для  преподавания  во временной  армянской

школе  в  лагере  "Зубренок" . 

"Зубренеок" 1989г,  уительницы  армянской  школы  (из  Ленинакана,  Кировакана  и  Степанавана)  и  родители  школьников  около  озера  "Нарочь" 

8  марта  1989г.  газета  "Советакан  дпроц",  "Зубренок'',  группа  учительниц  после  уроков  с  директором  школы  Марией  Филановичем  (с  лева  вторая) 

Нашу  эвакуационную  группу  привезли  в  Белоруссию  особым

самолетом,  вне  графика. А  до  этого  с  особым  автобусом  из

пионерского  палата  Еревана  привезли  в  аэропорт  "Звартноц".  На

дороге  от  аэропорта  Минска  до  лагерь  "Зубренок"  провожала

милицейская  охрана.  Сначало  мы  были  немного  подавлены   в  связи

 не  только  печальными  воспоминаниями  землятрясения,  но  и  от

страха:  как  будем  жить  в  новом,  нам  совершенно  не  знакомом

месте,  тем  более-в  глухих лесных  местах,  далеко  от  города.

Лагерь  находился  в  лесу  сосняков,  140км  далеко  от  Минска.

Холод,  сильные  морозы,  гололед.  Во  время  снежных  бурей,  когда

кроме  1метр  толщиной  снега  ничего  не  видно,  даже  автобус

днями  не  ездил  в  этих  местах,  и  деревенские  люди,  живущие

около  "Зубренка",  ездили   по  лошадийной  коляске.  Это  для  нас

было  немного  экзотикой,  а  для  педагога-журналиста,  как  Ленин  в

 Шушенское  или  Толстой  в  Ясной  Поляне  (это  сравнение  я

сделала  в  письме,  отправленное  в  Армению,  моим  близким.  И  те

воспоминания,  что  сейчас  через  23  лет  после  землятрясения

напишу, тоже  из  моих  писем ).В  ''Зубренок''  в  декабре  1988г.

меня  отправила   ЦК  ЛКСМ  Армении-как  педагога  армянского  языка

и  литературы  (хотя  до  этого  я  по  специальности  не  работала),

но  в  "Зубренке"  оказалось,  что  этот  предмет  уже  занят,  и  мне

 предложили  должность  педагога  истории  и  обществоведения,  по

которым  там  не  было  специалиста.  Когда  через  месяц  учительница

 армянского  языка  уезжала  обратно  в  Армению  по личным  причинам,

 мне  пришлось  преподавать  вместе  с  историей  и  обществоведенией

еще  и  армянский  язык  и  литературу.  Могу  гордится,  что  у  меня

 сейчас  есть  характеристика  педагога-журналиста,  выданный  от

уважаемого  директора  школы  "Зубренок"  Марией  Филаночичем  и

начальника  лагеря  Николая  Жук.  К  стати,  М.Константиновна

Филанович,  очень  любезная  и  душевно-гостеприимная  женщина,  когда

 принимала  нас-учительниц    в  лагере,  дружебно  обнимала и

сказала:  "Как  хорошо,  что  наконец-то  привезли  армянских

педагогов,  а  то  ваши  армянские  дети  не  понимали  нас"

(некоторые  эвакуированные  группы  приезжали  сюда  до  нашего

приезда,  и  армянские  дети  до  этого  вынуждены  были  учится  в

русской  школе  лагеря).  Армянским  семям  распределили  по  комнатам

 лагеря.  Маленкие  дети  жилы  с  матерямы,  старшеи  ребята  жилы  в

 лагере  так  сказать в  условиях  общего  лагерного  режима.  Кроме

кироваканских  и  ленинаканских  ,  спитакских  пострадавших  была  и

женщина-беженка  из  г.Сумгаит  с  2летним  сыном.  Была  еще  и

беременная  женщина  от  село  Налбанд (Ширакамут)  с

братом-десятиклассником,  на  кастылях,  который  через  месяц

выздоравился.  Наш  корпус  был  четвертый,  далеко  от  центра

лагеря.  Столовая  находилось  1км  далеко  от  нашего  корпуса,  и

3-4  раза  в  день  (  завтрак,  обед,  полдник,  ужин)  должны  были

ходить  туда  пешком,  через  огромный  лес.  К  счастью,  там  зверей

 не  было,  а  только  белки.  После  наших  "переговоров"  нам

перевезли  в  центральный  корпус,  так-как  одна  из  учительниц  из

Кировакана  (нынешный  Ванадзор)  Джемма  Карганян  очень  сильно

заболела  от  прастуды (  к  стати,  Джемма  сейчас  с  семьей  живет

в  Москве,  туда  переезжала  лет  13  назад  из  Армении,  я  с

Джеммой  после  отьезда  в  Армению  работала  в  библиотеке

педагогического  института  1993-1998гг.).  Курез  был  в  том,  что

когда  нам  перевезли  первый  корпус,  близко  к  столовому,

оказалось,  что  здание  столового  будут  ремонтировать,  и  мы

должны  пользоватся  от  столового,  открытого...в  четвертом,  нашем

прежнем  корпусе.  Так  мы  превыкли  пешком  ходить  туда  и

обратно,  и  привыкли  к  лесу.  На  столе  армянских  школьников  в

столовой  была  написана  "Арцах".  В  корпусах  была  постоянная

международная  связь  с  Ереваном.  1989г.  лагерю  "Зубренок''

исполнилось  20,  Белоруссию-70  лет,  и по  этим  поводам  часто

были  иностранные  гости.  Пострадавшим  зоне  бедствия  посещали

концертные  группы,  благодеятели  привезли  подарки.  В  лагере  была

 библиотека,  концертный  зал,  плавотельный  бассеин,  воскресных

днях  дискотека,  в  корпусах  были  телевизора,  радиосвязь.  В

свободное  время  ходили  в  поселок  Купа,  райцентор  Мядель,  чтобы

 делать  покупки,  ходить  в  бар  или  кафе.  Иногда  руководсво

лагеря  выделял  автобус,  чтобы  отправить  на  экскурсию  в  Минск

или  Вилнюс-200км  далеко  от  лагеря.  Для  нас  было  удивительно,

что  все  междугородные  автобусные  рейсы имели  диспетчерские

стоянки  даже  в  маленьких  деревнях,  и  все  раскошные  "Икарусы",

в  которых,  как  правила,  пассажирам  проважала  музыка (даже

вспомню,  в  основном  песни  группы  "Ласковый  май").  Автобус

ездил  около  озера  Нарочь  20  минут,  а  в  озере-много  лебедей,

утят,  на  небе-чайки,  голуби.  Это  наверно  уже  было  во  время

весны.  Самый  не  очень-то  современный  автобус  был

Мядель-Островляне.  Однажды  приезжали  из Армении  корреспонденты

(из  газеты  "Советакан  дпроц"),  фотографировали  учительниц,

написали  краткую  отерк.  О  мероприятиях в лагере  один  раз  сама

отправила  статью  в  ереванскую  газету  "Авангард",  2  раза  в

кироваканскую  газету  "Кайц".  31  декабря  1988г.  с  узким  кругом

учительниц  и родителей  отметили  новый  год.  Это  был  очень

грустный  Новый  Год-первый  Новый  Год  в  жизни  далеко  от  родины,

 в  тяжелых  обстановках.  Так  же  помянули  24  апреля-день

Геноцыда  армян 1915г.  В  этот  день  в  армянской  школе  был

траурный  день,  дети  не ходили  в  школу.  Так,  как  учительская  в

 школе  была  общая  для  русской  и  армянской  школы,  между

армянскими  и  белорусскими  учителями  были  дружебные  отношения,

нам  пригласили  к  ним  домой (по  моему  это  были  учитель  физики

русской  школы  и  его  жена).  Армянская  школа  постепенно

опустела,  потому  что  с  наступлением  весны  некоторые  дети  с

матерями  вернулись  в  Армению.

Хочу  отметить,  что  с  помощю  начальника  лагеря  Жук  и  директора

 школы  Филанович  не  только  мы-учительницы,  но  и  родители

школьников  уладили  некоторые  неприятствия.  Помню,  как  один  из

матерей  с  какой-то  причиной  как-то  "угрозила" своей  соседке:

"Пойду  обжалуюсь  Жука".  А  это  значит,  что  начальника  лагеря

не  только  признали,  как  вождя,  но  и  уважали,  потому-что  он

относился  к  людям  с  пониманием.  "  А  вот  я  получил  сегодня

свежие  газеты",-вежливо  предлогал  он  нас  газеты,  когда  каким-то

 вопросам  подошли  к  нему  в  кабинет.  Даже  вспомню  ее

секретаршу-стройной,  красивой  девочке  лет  18-20.  В  прошлом  году

 по  интернету  нашла  страницу  "Зубренок'',  но  чтобы  написать

письмо,  надо  было  заполнять  крупномасштабную  анклету,  и  я

отложила  это  дело.  Только  успела  узнать,  что  начальник  лагеря

уже  не  Жук,  но  о  директоре  школы  ничего  не  узнала.  Только

посмотрела  несколько  фотографии  лагеря. К  счастью,  у  меня  есть

комплект  открыток  из  "Нароча",  а  так  же-несколько  фото  из

лагеря.  Когда  12июля  2012г.  число  моих  друзей  на  социальной

сете  "Фейсбук"  увеличилось  пользователем  редактором

русскоармянского  портала  из  Белоруссии,  блогером  Георгием

Геворковым,  вспомнила  Белоруссию  из  далины  23лет  и  решилась

наконец  печатать  мои  воспоминания  о  Белоруссии.  Интересное

совпадение  то,  что  с  Белоруссией  у  меня  связано  еще  одно

воспоминание.  1977г.  в  10-ом  классе  в  кироваканской  средней

школы  N3,  на  зимние каникулы  мы  2  классами  отправились  в

Минск-через  Москву.  Об  этой  поездке  воспоминания  в  моем

дневнике,  и  там  отмечается,  что  в  7,8,9  января  1977г.  мы

посетили  Хатынь,  Слава  Курган,  в  театр  и  в  музей  войны.  А  в

 Минске  тогда  мы  жили  в  школе-интернате.

Гаяне  Овсепян

журналист-блогер,  Республика  Армения,  город  Ванадзор                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             ԲԵԼՈՌՈՒՍԱԿԱՆ  ԿԱՅԱՐԱՆ                                            

....Մենք 3-րդ օրն է, գտնվում ենք այստեղ: Եկանք հատուկ ինքնաթիռով, գրաֆիկից դուրս: Նախ ՝ավտոբուսով, Երեվանի պիոներ-պալատից ուղիղ ,,Զվարթնոց,, օդանավակայանի դաշտ, առանց գրանցումների, միայն ներկա-բացակայով. որից հետո հատուկ ինքնաթիռով ՝Մինսկի օդանավակայան, իսկ այնտեղից էլ հատուկ ավտոբուսով առավոտյան մեզ տարան  միջազգային ,,Զուբրյոնոկ,, ճամբար, որ գտնվում էր սոճիների անտառում ՝Մինսկից 140կմ, Վիլնյուսից ՝100կմ հեռու: Երկրաշարժի գոտուց էվակուացվածների խումբը ՝ներառյալ հայ մանկավարժները ՝  200հոգի են ՝Լենինականից, Կիրովականից, Սպիտակից եւ Ստեփանավանից: Ճամբարի արտաքին տեսքը գաղութային է, քանի որ ցուրտ ձմեռ է, սառույց, ուժեղ քամիներ, անտառ, երեկոյան ժամը 8-ից հետո դրսում շունչ-կենդանություն չկա, ու դրա համար մի քանիսն սկսեցին նեղվել, թե էս ու՞ր են բերել մեզ գցել: Ճամբարի միակ տրանսպորտը շտապօգնության մեքենան է: Այնպես է, ինչպես Լենինը Շուշենսկոյեում կամ Յասնայա Պոլյանայում: Ընտանիքներին / կանանց ու երեխաներին / առանձին սենյակ հատկացրին, բայց բարձր տարիքի տղաները մնում են  ,,կորպուսներում,, ՝ առանց ծնողների, ճամբարային ռեժիմով,  ռուս կամ բելոռուս ջոկատավարների հսկողության տակ: Մասնաշենքում տաք ջուր կա ՝ընդհանուր օգտագործման, բայց բաղնիքը շատ հեռու է ճամբարի կենտրոնից:Ընդհանրապես մեր մասնաշենքը ՝4-րդը, շատ հեռու է ճամբարի կենտրոնից ՝1կմ հեռավորության վրա, իսկ ճաշարանն էլ գտնվում է ճամբարի կենտրոնում: Եթե օրական 4 անգամ գնանք ճաշարանում սնվելու, ուրեմն պետք է ոտքով 8 կմ քայլենք ՝ օրվա ընթացքում, եւ այն էլ ՝ անտառի միջով / բարեբախտաբար, միակ կենդանիներն այստեղ սկյուռիկներն են /: Մութ անտառ, սառույց, ցեխ, ջուրն ու սառույցը չեն ջոկվում, բայց վտանգավոր չէ, քանի որ ճամբարում գոյություն ունի միլիցիա, որն անընդհատ հսկում է : Նույնիսկ Մինսկից ճամբար ժամանելիս միլիցիայի մեքենան գնում էր մեր ավտոբուսի առջեւից. այնպես, ինչպես Գորբաչովի համար: Հեռագրատանը նույնպես միլիցիա կա, բայց իրավիճակը խաղաղ է, եւ միլիցիոների տեսքն այնպես տագնապալի չէ, ինչպես Հայաստանում: Ամբողջ օրը պահանջում ենք,որ մեզ տեղափոխեն ճամբարի կենտրոնական մասնաշենք, բայց ղեկավարությունը ձգձգում է: Բանը հասավ նրան, որ էվակուացվածներից մի կին ՝ ճաշարան-մասնաշենք ճանապարհին մրսեց եւ հիվանդացավ, քանի որ հազիվ բարակ բաճկոնով էր կարողացել Հայաստանից / երկրաշարժի տաք գոտուց / գալ, իսկ Մինսկում արդեն ցուրտ ձմեռ էր: .....Մասնաշենքը, որտեղ սկզբում մնում էինք, չէր ջեռուցվում: Ի վերջո, մեզ տեղափոխեցին կենտրոնական կորպուս, որտեղ պայմաններն ավելի բարվոք էին, ճաշարանն էլ ՝ մոտիկ: Բայց զավեշտն այն էր, որ մեզ տեղափոխելեւց հետո հանկարծ որոշեցին մոտիկ ճաշարանը վերանորոգել, ու ստիպված էինք օգտվել 4-րդ մասնաշենքի ճաշարանից, որ նոր էին սկսել աշխատեցնել:  Ճամբարում գործող դպրոցի  տնօրենը կին էր, ազգությամբ բելոռուս ՝ Մարիա Ֆիլանովիչ, փաթաթվել էր մեզ ՝ գործուղված մանկավարժներիս ու ասում էր ՝ ինչ լավ է, որ դուք եկաք, թե չէ, հայ երեխաները մեզ չէին հասկանում / Երեխաների մի մասին մի քանի օր շուտ էին էվակուացրել ՝ նախքան հայ մանկավարժների ժամանելն ու ժամանակավոր հայկական դպրոցի ստեղծումը /: Դպրոցն իր սարքավորումներով Հայաստանի ինստիտուտներից ու համալսարանից երեվի թե շատ զարգացած է: Կա մեծ դպրոցական դահլիճ ՝640տեղանոց: Դպրոցում անցնում են անգլերեն, գերմաներեն, իսպաներեն: ,,Զուբրյոնոկի,, դպրոցը գործում է տարին բոլոր:Շուտով դպրոցի 20, Բելոռուսիայի 70 տարին է: Այստեղ միշտ հյուրեր են գալիս արտասահմանից: / Լինում են նաեւ բարեգործական այցեր ՝ կապված երկրաշարժից էվակուացվածներին օգնություն հատկացնելու հետ /: Ճամբարից բացի, 9կմ հեռավորության վրա գտնվող առողջարանում 15 սենյակ է հատկացվել էվակուացվածների համար, սակայն շատերը չցանկացան տեղափոխվել այնտեղ, որպեսզի օգտվեն ճամբարում արտոնյալ կարգավիճակից ՝մարդասիրական օգնություններ ստանալու նպատակով: Ճամբարի ղեկավարությունը  խոստացել է ցանկության դեպքում երբեմն ավտոբուս հատկացնել ՝Վիլնյուս կամ Մինսկ ուղեվորվելու համար, սակայն  Վիլնյուսի դեպքում ավտոբուսի ապակիները ջարդելու վտանգ կա, քանի որ լիտվացիները  ռուսական ու բելոռուսական ավտոբուսները քարկոծելու սովորույթ ունեին: Այստեղ ջուրը մի տարօրինակ հատկություն ունի ՝ տհաճ հոտ. այնպես, ինչպես Կիսլովոդսկում, թեպետ ասում են ՝ առողջարար է:....Դեկտեմբերի 31-ին Նոր Տարվա հանդես էր ՝մինչեւ գիշերվա ժամը 4-ը, բայց 1 րոպե լռությամբ էլ հարգեցին երկրաշարժի զոհերի հիշատակը:.....Այստեղ անընդհատ հոդվածներ են լույս տեսնում ճամբարի երեխաների մասին, բայց այդ թերթերը ձեռք բերելը դժվար է, որովհետեւ շտապ հասցնում են հավաքել. նրանք, ում հաճելի չեն այդ մասին գրված հոդվածները: Լույս են տեսնում ,,Նառոչանսկայա գազետա,,  ,,Սովետսկայա Բելոռուսիա,,  ..Զնամյա Յունոստի,, թերթերը: Գրադարանը 1 թերթ է ստանում ՝,,Զվեզդա,,. այդտեղ հարցազրույց կար հայ նշանավոր մարդկանց / նաեւ ՝Գեվորգ էմինի / հետ: Հայկական թերթերը կանոնավոր ստանում ենք, նույնիսկ ,,Ոզնի,, ամսագիրը: Ճամբարի պետը ՝Նիկոլայ Ժուկը, բելոռուս է ՝մոտ 55տարեկան, տեղակալը ՝Մալինովսկին ՝25-26տարեկան, հայերին չի սիրում, թուրքամետ է, ասել էր ՝,,Եթե դուք չգայիք, այստեղ 640 ադրբեջանցի դպրոցականներ պետք է բերեին: Ջոկատավորուհիներից մեկն էլ  ադրբեջանցի է ՝ Բաղիրովա, Մալինովսկու համախոհը, իսկ հայերի ներկայությամբ աշխատում է գաղտնի պահել ազգանունը: Մալինովսկին մի անգամ ճաշարանում հայ երեխաներին անվանել էր ,,խոզեր,,: Վերջիններս բողոքել էին, եւ, ասում են, Կենտկոմից Մալինովսկուն մի քիչ ,,սեղմել,, էին: Ճաշարանում հայկական ջոկատի դպրոցականները նստում են առանձին, սեղանի վրա  հայերեն եւ բելոռուսերեն գրված է ,,Արցախ,,:..... Իրա անունով մի ջոկատավարուհի 2 հայ տղայի հետ քայլում էր, եւ հանկարծ սկսեց խփել այդ տղաներից մեկին, իսկ երբ տեսավ, որ ետեւից հայ մանկավարժներ են գնում, շփոթմունքից բարեւեց: Ըստ տղաների բացատրության, Իրան խնդրել էր տղաներին / 10-րդ դասարանցի / չծխել,իսկ տղաներից մեկը հեգնել էր, թե ,,Դու քո աղջիկ հալով ծխում ես, մենք չծխե՞նք,,: Ջոկատավարուհին էլ ,,փսլնքոտ,, էր անվանել  տղային, նա էլ խփել էր, Իրան էլ պատասխան հարված հասցրել: Ընդհանրապես, հայ բարձր դասարանցի տղաներն իրենցից 2-3 տարով մեծ ռուս ջոկատավարուհիների հետ ծխում-խմում են, այդ պատճառով ժողկրթբաժնից ճամբարի պետին խնդրել էին, որ տղաների հետ արական սեռի ջոկատավարներ աշխատեն:.... Ճամբարի բոլոր մասնաշենքերում տեղադրված են հեռախոսներ ՝ Հայաստանի հետ ուղիղ ու անվճար , անսահմանափակ ժամանակով գործող կապով: ,,Կարող են զանգահարել ցանկացած ժամի, բոլոր խոսակցությունները վճարված են,,-այս մասին գրել է ,,Պիոներսկայա պրավդա,, թերթը ՝1989թվի փետրվար 14-ին: Ամեն օր ֆիլմեր են ցուցադրում, բայց՝ մանկական: Կիրակի օրերին դիսկոտեկա է ՝դպրոցականների համար / թեպետ ծնողներն ել են մասնակցում /: Ավտոբուսով հաճախ ենք առեււտրի մեկնում՝ Նառոչ գյուղ, որտեղ կա նաեւ բար, սրճարան: Իսկ շրջկենտրոն Մյադելը 1 ժամվա ճանապարհ է:.....Այսօր ապրիլի 24-ն է, հայկական դպրոցը դասի չի գնացել, որպես 1915թվի Եղեռնի օր: Մեքենա են դուրս գրել ճամբարից, որով խումբ է մեկնել Մյադել ՝անհայտ զինվորի հուշարձանին այցելության / Դե համարժեք այլ հուշարձան չկար / : Բոլոր միջքաղաքային երթուղիները բոլոր գյուղերում դիսպետչերական կետեր ունեն.Մինսկ- Մյադել, Պոլտավա-Մոլոդեչնո. եւ բոլորը ՝ շքեղ ,,Իկարուսներով,,: Որպես կանոն ՝ ճանապարհին երաժշտություն է ուղեկցում ավտոբուսում , իսկ ,,Զուբրյոնոկից,, մինչեւ ,,Նառոչ,,գյուղը 20 րոպե անընդհատ լճի կողքով ենք գնում, մեջը լիքը բադիկներ, կարապներ, իսկ երկնքում ՝ ճայեր: Ամենաանշուք ավտոբուսը ,,Մյադել-Օստրովլյանեն,, է ՝,,Պազ,, մակնիշի, որն անցնում է ,,Զուբրյոնոկով,,: Իսկ ընդհանրապես ճամբարի տարածքի հիմնական ,,տրանսպորտը,, գյուղական ձիասայլերն են, որոնցից մեկից ուսուցչուհիներից մեկը  որոշեց օգտվել ՝ որպես էքստրեմալ տուրիզմ: ......Կիրակի օրերը բելոռուսների մոտ եկեղեցական տոն է : Ավտոբուսների մեջ ասեղ գցելու տեղ չի լինում այդ օրերին: Ամեն կանգառից լցվում են գլխաշորերով կանայք՝ ցախավելանման չոր ճյուղերով, որոնք տանում են եկեղեցի ՝օրհնելու, ու հետ են բերում: Մյադել շրջկենտրոնում վիետնամցիներ են,  Կուպայի առողջարանում ու հյուրանոցում ՝միջին ասիացիներ, Մինսկում ՝նեգրեր, իսկ Վիլնյուսը լցված է առեւտրական լեհերով, որոնք ջինսի առեւտրով են զբաղվում: 

...Մի անգամ աշակերտներին եւ ծնողներին ավտոբուսով տարան Վիլնյուս: Հանրախանութում առեւտուր անելուց հետո պետք է պայմանավորված ժամին հավաքվեին, սակայն տեղանքին անծանոթ լինելու պատճառով չհասցրի նշանակված ժամին այնտեղ լինել, եւ ստիպված էի ուղեւորվել երկաթուղային կայարան, որպեսզի օգտվեմ գնացքից:Երկաթուղու սպասասրահում ինձ նման ուշացած մի ուղեվորուհի էլ կար, որ ստիպված էր սպասել վաղ առավոտյան մեկնող գնացքին:Դա 18 -ամյա Լիլիան էր, որ գնում էր զինծառայող ընկերոջն այցելության:Եվ, քանի որ սպասասրահի մի փոքր հատվածն էր միայն հատկացվում ուշացած ուղեւորներին, ուստի Լիլիայի հայտնվելն ինձ համար ուղղակի փրկություն էր ՝ Աստծո կողմից ուղարկված, քանի որ այդտեղ տհաճ այցելուներ էլ կային. ոչ սթափ վիճակում գտնվող:Եվ մինչեւ լուսաբաց ՝մենք ստիպված էինք երկուսով շատ աչալուրջ ու զգոն լինել՝լուսաբացն անվնաս ու առանց ,,կորուստների,, դիմավորելու համար՝փորձելով միմյանց պաշտպանել հնարավոր հարձակումներից:Սպասասրահի դուռը փակել էին ուշացածների վրա ու գնացել. ոչ ոստիկան, ոչ պահակ...Բայց կարծեմ ինչ-որ մի պահ ոստիկան էլ հայտնվեց:2012թվին, այդ օրից 23 տարի անց Բելառուսիայից հարազատներիս ուղարկված ուղարկված  նամակների հիման վրա նյութ պատրաստեցի, գտա նաեւ Լիլիայի նամակը / քանի դեռ ճամբարում էի, Լիլիայի հետ հասցրեցի նամակագրություն պահել, Հայաստան գալուց հետո դադարեց այն /: ,,Օդնոկլասնիկի,,  ցանցով էլ 2012թվին գտա Լիլիային. վերջինս անկեղծորեն ուրախացավ ու զարմացավ, թե ինչպե՞ս եմ իրեն գտել, պատմեց, որ բնակվում է Մոլոդեչնոյում / ,,Հարսնացուն հյուսիսից,, ֆիլմի Ազատը կասեր ՝,,Տամ տոժե վոյեվալ,,/: Պատմեց, որ ամուսնացել է հենց այն երիտասարդի հետ, ում այցելության էր գնացել, ունի 2 հասուն դուստրեր: Ահա եւ համացանցի առավելությունը, որ ավելի արագ է աշխատում, քան՝ ,,Ժդի մենյա,, ծրագիրը: 

 

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ, 1989թ. ,,Զուբրյոնոկ,, ճամբար,Մինսկ-Մյադել,  նյութը գրվել է արխիվային նամակներիս հիման վրա

Azatankakh-ը 1 տարեկան է

Azatankakh լրատվական-վերլուծական բլոգը գործում է 2011թ. հուլիսի 24-ից. այսինքն` հուլիսի 24-ին լրացավ բլոգի գործունեության 1 տարին: 2011թ. հուլիս-դեկտեմբեր ամիսներին այդտեղ տեղ են գտել 41, 2012թ.` 39 հրապարակումներ իրավական, սոցիալ-տնտեսական, ներքաղաքական, Ազգային բանակին, Հայոց Մեծ եղեռնի  զոհերին նվիրված, կրթամշակութային թեմաներով, տեղեկատվություն, ակնարկ, գրախոսական, 4 հետաքննություն, որոնցից 2-ը` կանանց ու երեխաների իրավունքներին առնչվող, նաև` բլոգի հեղինակի առանձին նյութեր մամուլի արխիվից, որոնցում բարձրացված հարցերը շարունակում են մնալ արդիական: Որոշ հոդվածներ հետգրությամբ ավելացումներ են ունեցել` կապված բարձրացված հարցերի առթիվ արձագանքների հետ: Այս ընթացքում բլոգը ձեռք է բերել բազմաթիվ ընթերցողներ (Facebook և Twitter  ցանցերի միջոցով, որոնց օգնությամբ տարածվել են բլոգի հոդվածները) ոչ միայն Հայաստանում, այլև` արտերկրում: Ըստ բլոգում գործող վիճակագրական սանդղակի, ընթերցանությունների թիվը օգոստոսի  16-ի դրությամբ կազմել է շուրջ 3284: Ընդ որում` թվով 2-րդ տեղում Ամերիկան է (բնականաբար, Հայաստանից հետո), այնուհետ` Ռուսաստանը, Գերմանիան, Ֆրանսիան, Հունաստանը, Չեխիան:: Ցավոք, բլոգը տեխնիկապես զարգացնելու, հոդվածներն ըստ ոլորտների տեսակավորելու, լուրերը տարանջատելու, քաղաքացիների բողոքներին ավելի հաճախ անդրադառնալու, գովազդներ տեղադրելու ֆինանսական հնարավորություններ առայժմ չկան, քանի որ բլոգը դրամաշնորհային ծրագրեում ընդգրկելու առթիվ համացանցում տեղադրվող հայտարարություններն առայժմ արդյունք չեն տվել: Ըստ այդմ, որոշեցինք բացել բանկային հաշիվ` Զարգացման հայկական բանկում, որն, ի դեպ, եզակի բանկերից էր, որտեղ հաշվի համարի բացման համար գումար չէր գանձվում: Նրանք, ովքեր ցանկանում են նպաստել այլընտրանքային, բայց անկողմնակալ լրատվությանն ու ժողովրդավարության զարգացմանը` ի դեմս Azatankakh բլոգի, կարող են փոխանցումներ կատարել Զարգացման հայկական բանկում հետևյալ հաշվի համարներով`

 ՀՀ դրամով          (AMD) 1810004845330100

ԱՄՆ դոլարով     (USD)  1810004845330101

Եվրոյով              (EUR)  1810004845330150

Ռուս. ռուբլով    (RUR)  1810004845330158

  Azatankakh բլոգի հիմնադիր հեղինակ`                           Գայանե Հովսեփյան

Էլ.հասցե` gayane1960@gmail.com

                               gayanehovsepyan91@gmail.com

                             Հեռ.             +374 (322) 4-61-17

Նախընտրական ասֆալտապատումներն ու ակամա իրավախախտները Վանաձորում

Մինչ մայրաքաղաքում պետական քարոզչամեքենան պարբերաբար հավաստիացնում է,թե իշխանությունները ,,դեմքով շրջվել են դեպի գյուղ,,՝Վանաձորի իշխանությունները շուրջ 12 տարվա անուշադրությունից հետո,ի վերջո,շրջվեցին դեպի քարուքանդ եղած ,,Լաչինի միջանցք,,:Ասֆալտապատողներն այստեղ ,,վերջին ակորդները,, խփեցին մոտ 2 շաբաթ առաջ՝փողոցը ծայրից ծայր ասֆալտապատելով : Հազիվ  էին հասցրել մարդիկ ուրախանալ,երբ ,,Լաչինի,, վերին ու միջին հատվածների ձկնաջրերը ,,դավադրաբար,, ,,շնորհավորեցին,, փողոցը՝ասֆալտապատողների աշխատանքին բառացիորեն ջուր լցնելով,եւ արեւային եղանակին անգամ մարդիկ ստիպված էին ցատկոտելով քայլել:Նշենք,որ գոյության 15-20 տարվա ընթացքում այդտեղ պարբերաբար ջրեր են հոսում՝անբարենպաստ պայմաններ ստեղծելով փողոցում վաճառվող այլ մթերքների համար /բնականաբար,քանի որ ձուկը թարմ պահելու նպատակով այն պահպանում են ջրային պայմաններում/:Հաճախ էլ ջրի վթարներն են պայմաններն ավելի վատթարացնում: Ահա թե ինչու,վանաձորցիներից մեկն,ի պատասխան ,,Լաչինը,, ասֆալտապատելու ,,աչքալուսանքի,,,զրուցակցին ասաց.,,Ի՞նչ օգուտ,եթե ջրահեռացումը չեն արել,,:Դե, եթե այդտեղ կրկին վթարներ լինեն,ուրեմն ջրմուղն ստիպված փողոցի որոշակի հատվածներ քանդելու է: Ամեն դեպքում, ,,Լաչինի միջանցքի,, ասֆալտապատումը հարուցել է փողոցը հատող Լազյան փողոցի առեւտրականների դժգոհությունը.,,Էդ  ,,Լաչինն,,ասֆալտում են,Լազյանը թողնո՞ւմ,,:Նշենք,որ Լազյանի շուկայամերձ տարածքներում էլ են մշտապես ջրի վթարներ տեղի ունենում,ինչը ձմռան օրերին սառցակալում է առաջացնում՝վտանգավոր պայմաններ ստեղծելով անցորդների համար:Այս  օրերին ասֆալտապատման բուռն աշխատանքներ են տարվում տարիներով ասֆալտի երես չտեսած այլ փողոցներում:Բայց, ցավոք, մայթերը չեն ասֆալտապատվում,այլ միայն՝ ավտոճանապարհահատվածները:Անհիշելի ժամանակներից ասֆալտի երես չեն տեսել Կ.Դեմիրճյան փողոցի մայթերը,եւ դրա չատճառով անցորդներն ակամա իրավախախտներ են դառնում ու քայլում ավտոճանապարհահատվածով:Ի տարբերություն մայրաքաղաքի,որտեղ վերահսկողություն է սահմանվում/քաղաքապետի կողմից/ ասֆալտապատման աշխատանքների որակի նկատմամբ,եւ անբարեխիղճ ընկերությունները տուգանվում են կամ նրանց արգելվում է այդ գործով զբաղվել,Վանաձորում կարծես թե նման վերահսկողություն չի իրականացվում,որի ապացույցն անորակ աշխատանքի ի հայտ գալն է՝յուրաքանչյուր անձրեւից հետո:                                                                                      Գայանե Հովսեփյան

Ո՞ւր են կորել հաշմանդամության 13 տարվա նպաստները

Վանաձորի  Քիմգործարանի  16  նախկին  աշխատակիցներ  չեն  ստացել  մասնագիտական  աշխատունակության  60-80%  կորստի  փոխհատուցման նպաստները` 1992-2005թթ. կտրվածքով  (որ  տրվում  է  բուժման,  դեղորայքի,  հատուկ  սննդի  ծախսերի  նպատակով):  "Բողոքաբերներս  աշխատել  ենք  Վանաձորի  Քիմգործարանում,  աշխատանքի  ընթացքում  տարբեր  ժամանակներում  ստացել  ենք  աշխատանքային  խեղումներ,  ձեռք  բերել  տարբեր  հիվանդություններ  և  դարձել  2-րդ  և  3-րդ  խմբի  հաշմանդամներ`  մասնագիտական  աշխատունակության  60-80%  կորստով,  որի  համար  էլ  նշանակվել  է  հաշմանդամության  նպաստ:  Մինչև  5.05.1999թ.  մեր  առջև  պատասխանատու  է  եղել  "Քիմգործարան"ՓԲԸ-ն,  այնուհետ`  գործարանի  լուծարային  հանձնաժողովը,  որին  փոխանցվել  են  ՓԲԸ-ի  գործերի  կառավարման  լիազորությունները,  այդ  թվում  նաև`  աշխատողներին  պատճառված  խեղման,  մասնագիտական  հիվանդության  և  առողջության  այլ  վնասների  փոխհատուցման  պատասխանատվությունը",-ասվում  է  Լոռու  մարզի  Ընդհանուր  իրավասության  դատարանին  2010թ.  ուղարկված  հայցադիմումի  մեջ,  որն,  ի դեպ,  բավականին  թերի  է  կազմված  ու  անհարկի  ծանրաբեռնումներով.  Դրանում  չի  երևում, թե  1992թ.  սկսած`  ինչ  հիմքով  է  ընդհատվել  վճարների  տրամադրումը,  կամ  մինչ  այդ  ինչ  մեխանիզմով  է  ընթացել  գումարների վճարումը:  Այդ  հարցերի  պատասխանը  ստանալու  նպատակով  ծանոթացանք  գործին  առնչվող  այլ  փաստաթղթերի  հետ  ևս,  որ  մեզ  ներկայացրեց  1928թ.  ծնված,  աշխատանքի  վաստակավոր  վետերան,  2-րդ  կարգի  հաշմանդամ  Վերա  Քիքիջյանը,  որի  խնամքին  է  նաև  2-րդ  կարգի  հաշմանդամ  որդին (գլխուղեղի  կաթված  ախտորոշմամբ): Հայցադիմումի  մեջ  պահանջ  էր  ներկայացվել  հաստատել  գործարանի`  սնանկության  գործով  կառավարիչ  Ս.  Մելքոնյանի  մեղավորությունը` նպաստների  չվճարման  հարցում,  դատավոր  Խ.Խաչատրյանն  էլ  մերժել  է  հայցը  21.07.2010թ. և  որոշման  մեջ  գրել. "Վճիռը  վերջնական  է  և  բողոքարկման  ենթակա  չէ":  Վանաձորի` երկարամյա  ստաժ  ունեցող  մի  փաստաբանից  փորձեցինք  պարզել,  թե  արդյո՞ք   Ընդհանուր  իրավասության  դատարանն  իրավասու  է  "վերջնագիր"  կայացնել,  սակայն  վերջինս  տեղեկացրեց,  որ  պետք  է  նախ  այդ  առթիվ  օրենքներ  ուսումնասիրի:  Հատկանշական  է,  որ  նույն  դատավորը  դրանից  1  տարի  առաջ` 29.05.2009թ.  հաստատել  էր  սնանկ  ճանաչված  Քիմգործարանի`  վերոհիշյալ  16  պարտապանների  ցուցակը` 1992-2005թ.  չստացված  նպաստների  մասով,  բայց,  փաստորեն,  2010թ.  հայցը  մերժել  է,  պատճառաբանելով,  որ  "ընկերության  գույքի  արժեքն  անբավարար  է  պարտապանների  պահանջը  բավարարելու  համար": "Ցուցակով  նախատեսված  և վերը  թվարկված  մեզ  հասանելիք  գումարները  մինչ  օրս  մեզ  չեն  հատկացվել  և  այդ  ուղղությամբ  սնանկության  գործերի  կառավարիչի  կողմից  համապատասխան  միջոցներ  չեն  ձեռնարկվում:  Խնդրում  ենք  պարտավորեցնել   սնանկության  գործով  կառավարիչ  Ս.  Մելքոնյանին,  ձեռնարկել  նախատեսված  բոլոր  գործողությունները` մեզ  վճարելու  ուղղությամբ",-ասվում  է   Լոռու  մարզի  Ընդհանուր  իրավասության  դատարանին  2010թ.  ուղարկված  հայցադիմումի  մեջ,  որը,  փաստորեն,  մերժվել  է  դատարանի  կողմից:  Դրանից  հետո  տուժողները  բողոքներ  են  ուղարկում  տարբեր  ատյաններ` գանգատվելով  դատավորի  որոշումից:  Ուր  ասես`  գրել  են. ԱԺ  Վերահսկիչ  պալատ (որտեղից  պատասխանել  են, որ  իրենք  միայն  պետբյուջեի  պատճառված  վնասի  հարցերով  են  զբաղվում),  ԱԺ  նախագահին,  արդարադատության,  առողջապահության,  սոցապ  նախարարություններ,  աշխատանքի  տեսչություն,  ՀՀ  գլխավոր  դատախազություն (որտեղից  պատասխանել  են,  որ  դատախազության  լիազորությունների  շրջանակից  դուրս  է  հարցը ) ,  նախկին  ու  ներկա  օմբուդսմեններին :  Մի  բողոք  էլ  թյուրիմացաբար  ուղարկել  են  ՀՀ  Վճռաբեկ  դատարանի  քրեական  գործերով  պալատին,  որտեղից  պատասխանել  են,  որ  իրենք  այդ  հարցի  հետ  կապ  չունեն:

Հատկանշական  է,  որ  2005-2011թթ.  բողոքավորները  ստացել  են  նպաստները,  բայց  2011թ. ապրիլից  սկսած  չեն  ստացել,  որն  էլ  գումարվել  է  1992-2005թթ.  պարտքերին:  Իսկ  թե  ինչ  հիմքով  են  2011թ. ապրիլից  վճարումները  դադարել,  Քիքիջյանը  պատասխանեց.  "Այ  հենց  պարզելու  համար  էլ  ուզում  ենք  նոր  հայց  ներկայացնել  դատարան.  և  հին  պարտքն  ենք  պահանջում,  և  նորը":   Իսկ  ումի՞ց  են  2005-2011թթ.  ստացել  նպաստները,  ի՞նչ  մեխանիզմով,  առձե՞ռն,  թե՞` փոխանցումով,  և  ո՞ւմ  են  դիմել,  երբ  վճարները  դադարել  են,  իմ  զրուցակիցը  պատասխանեց."2005թ.  սկսած  սնանկության  գործերով  կառավարիչը  փոխանցում  էր  հաշվապահություն,  գնում  էինք  այնտեղից  ստանում:  Բայց  2011թ.  ապրիլից  սկսած  վճարները  դադարեցին,  իսկ  հաշվապահն  ասեց,  որ կառավարիչին  էլ  չի  տեսնում,  քանի  որ  նա  այլևս  Վանաձորում  չի  բնակվում, մեկնել  է  Գյումրի:  Հարցում  ենք  արել,  բայց  անօգուտ  է,  բնակարան  ենք  զանգում,  խուսափում  են  տեղը  հայտնել":  2011թ.  ապրիլից  վճարները  չստանալու  կապակցությամբ     սոցապ  նախարարության  կազմում  գտնվող  աշխատանքի  և  զբաղվածության  վարչության  պետ  Թ.  Ավետիսյանը  2012թ. գրել  է."ՀՀ  կառավարության  2004թ.  հունիսի  25-ի  թիվ  1040-Ն  որոշմամբ  խեղման,  մասնագիտական  հիվանդության  և  առողջության  այլ  վնասման  հետևանքով  պատճառված  վնասի  հատուցման  չափը  չի  կարող  պակաս  լինել  ՀՀ  նվազագույն  ամսական  աշխատավարձի  20%  գումարի  և  դրա  նկատմամբ  հաշվարկված  գումարի  հանրագումարից:  Հետևաբար,  վնասի  հատուցման  չափը  փոփոխվում  է  նվազագույն  ամսական  աշխատավարձի  փոփոխման  դեպքում:  2011թ.  հունվարի  1-ից  նվազագույն  ամսական  աշխատավարձի  չափը  սահմանվել  է  32.500  դրամ:  Քանի  որ  ձեր  աշխատունակության  կորստի  չափը  սահմանվել  է  70%,  հետևաբար,  վնասի  հատուցման  գումարը  կազմում  է  11.050  դրամ":  Այս  պատասխանը  փոքր-ինչ  մխիթարական  է` Քիքիջյանի  դիտարկմամբ,  բայց  նկատում  է."Հա,  բայց  ո՞ւր  է,  տվող  չկա  էդ  գումարը":  Այս  տարվա  մայիսին  բողոքարկուները  պատրաստվում  էին  նոր  հայցադիմում  ներկայացնել  դատարան`  հին  պարտք  ու  պահանջին  (1992-2005թթ.)  ավելացնելով  նորը`  2011թ.  ապրիլ-2012թ.  ընթացիկ  ամիսների  համար,  սակայն  Քիքիջյանն  անգամ  չգիտեր,  թե  ո՞ւմ  դիմեն  հայցադիմում  գրելու  խնդրանքով."Բոլորը  խուսափում  են  այս  գործով  զբաղվելուց,  չեն  ցանկանում  պաշտոնատար  անձանց  հետ  խնդիրներ  ունենալ,  քանի  որ  շատ  լավ  հասկանում  են,  որ այդ  գումարներն  ինչ-որ  մարդիկ  կերել  են":  Իմ  հարցին,  միգուցե  ռուսերենի  ոչ  բավարար  իմացությո՞ւնն  է  փաստաբանների`  այդ  գործից  խուսափելու  պատճառը,  քանի  որ  Վանաձորի  փաստաբանների  մեծ  մասը  հայկական  կրթություն  ունի,  իսկ  բողոքարկուների  անունից  հանդես  եկող  Քիքիջյանը,  որ  ծնվել  է  Դոնի  Ռոստովում,  ռուսական  կրթություն,  պատասխանեց,  որ  ռուսական  կրթություն  ունեցող  փաստաբանն  էլ  է  խուսափում."Ասում  է`  գործ  շատ  ունեմ,  չեմ  կարող  վերցնել  այդ  գործը:  Դե  ուղղակի  չեն  ուզում  զբաղվեն":  Ի  դեպ,  այդ  գործին  ծանոթ  մի  փաստաբան  ինձ  հետ  զրույցում  խոստովանեց,  որ ինքը  չի վերցնում  այն գործերը,  որոնք,  իր  կարծիքով,  դրական  ելք  չեն  կարող  ունենալ."Եթե  ես  նախապես  գիտեմ,   որ  չեմ  շահելու,  չեմ  վերցնում  այդ  գործը,  ինչի՞  զուր  տեղը  դիմումի  փող  վերցնեմ,  հետո  էլ  ինձ  մեղադրեն,  ասեն`  փողը  վերցրեց,  գործը  չարավ":  

Այս  տարվա  փետրվարին  բողոք  էր  հղվել  նաև  ՀՀ  նախագահի  աշխատակազմին,  որտեղից  էլ  նամակը  վերահասցեագրվել  է  Լոռու  մարզպետարան,  այնտեղից` Վանաձորի  սոցապ  ծառայություն,  որտեղից  պատասխանել  են,  որ  հարցը  սոցապ  ծառայության  շրջանակից  դուրս  է,  և  վկայակոչել  են  կառավարության  համապատասխան  որոշումը  ու  խորհուրդ   տվել  դիմել  սնանկության  գործերի  կառավարիչին:  Նախկին  ու  ներկա  օմբուդսմեններին  գրած  նամակների  պատասխաններն  էլ  "ցավին  դարման  չեն  արել":  Նախկին  օմբուդսմեն  Ա.  Հարությունյանը  տեղեկացրել է,  որ  2008թ.  նամակի   կապակցությամբ  դիմել  է  ՀՀ  վարչապետին  և  "նախատեսվում  է  կառավարություն  ներկայացնել  աշխատանքի  վայրում  դժբախտ  դեպքից  պարտադիր ապահովագրության  ներդրումն  ապահովվող  հայեցակարգ,  այնուհետ`  օրենքի  նախագիծ":  Թե  ինչ  է  եղել  այդ  նախագծի  ճակատագիրը`  անհայտ  է:  Իսկ  նոր  օմբուդսմեն  Կ.  Անդրեասյանը  տեղեկացրել  է,  որ  իրենց  կառույցը  զբաղվում  է  միայն  պետական  և  ՏԻՄ-երի  ու  դրանց  պաշտոնատար  անձանց  կողմից  ՀՀ  սահմանադրությամբ,  միջազգային  իրավունքների  սկզբունքների  նորմերով  նախատեսված  մարդու  իրավունքների  և  հիմնարար  ազատությունների  խախտման  վերաբերյալ  բողոքներով":  "17  տարի  սպասման  զգացումը  մեզ  չի  լքում,  իսկ  սա  նշանակում  է,  որ  կարծես  թե  ծանր  փորձության  մեջ  լինենք  ժողովրդավարական  կոչվող  հանրապետությունում,  քանի  որ  համառորեն  չի  որոշվում  մեր  հարցը:  Խնդրում  եմ  պատասխանել,  թե  ե՞րբ  կստանանք  մեր  պարտքի  գումարները`  ոչ  մեր  մեղքով  կորցրած  առողջության  համար",-ասվում  է  ՀՀ  արդարադատության  խորհրդին  ուղարկված  նամակում,  որտեղ  դիմել  էին  բողոքավորները`  ընդհանուր  իրավասության  դատարանի  որոշումից  դժգոհելով:  Այդ  բողոքից  հաստատվում  է  նաև  մեկ  այլ  իրողություն. այն,  որ  10  տարի  շարունակ  Քիմգործարանը  գտնվել  է  լուծարման  փուլում,  և  տարբեր  ժամանակահատվածներում  կարճ-կարճ  տևողությամբ  աշխատել,  տարբեր  սեփականատերերի  ձեռքից  ձեռք  անցել (որից,  ի  դեպ,  պարբերաբար  դժգոհել  են  ոչ  միայն  վերոհիշյալ,  այլև`  այլ  աշխատողներ,  որոնք  անգամ  իրենց  հասանելիք  աշխատավարձն  են  բողոքի  ցույցերով  ստացել):  "Սկսած  1999-2009թթ.  Քիմգործարանում  գործել  է  լուծարային  հանձնաժողով,  որ  պետք  է  դրամական  փոխհատուցում  հատկացներ  1992-2005թթ.  հաշմանդամության  նպաստառուներին,  բայց  չի  վճարել` պատճառաբանելով  ֆինանսական  միջոցների  բացակայությունը",-ասվում  է  արդարադատության  խորհրդին  ուղարկված  նամակում,  որտեղ  նաև  բողոքել  են,  որ  դատավորն  առանց  իրենց  մասնակցության  է  որոշում  կայացրել,  որն  էլ  "բողոքարկման  ենթակա  չէ",  և  ներկայացրել  են  այդ  առթիվ  իրենց  մի  շարք  անհամաձայնություններ:

  ումի՞ց  են  2005-2011թթ.  ստացել  նպաստները,  ի՞նչ  մեխանիզմով,  առձե՞ռն,  թե՞` փոխանցումով,  և  ո՞ւմ  են  դիմել,  երբ  վճարները  դադարել  են,  իմ  զրուցակիցը  պատասխանեց."2005թ.  սկսած  սնանկության  գործերով  կառավարիչը  փոխանցում  էր  հաշվապահություն,  գնում  էինք  այնտեղից  ստանում:  Բայց  2011թ.  ապրիլից  սկսած  վճարները  դադարեցին,  իսկ  հաշվապահն  ասեց,  որ կառավարիչին  էլ  չի  տեսնում,  քանի  որ  նա  այլևս  Վանաձորում  չի  բնակվում, մեկնել  է  Գյումրի:  Հարցում  ենք  արել,  բայց  անօգուտ  է,  բնակարան  ենք  զանգում,  խուսափում  են  տեղը  հայտնել":  2011թ.  ապրիլից  վճարները  չստանալու  կապակցությամբ  այս  տարի  դիմել  են  սոցապ  նախարարություն,  որի  կազմում  գտնվող  աշխատանքի  և  զբաղվածության  վարչության  պետ  Թ.  Ավետիսյանը  գրել  է."ՀՀ  կառավարության  2004թ.  հունիսի  25-ի  թիվ  1040-Ն  որոշմամբ  խեղման,  մասնագիտական  հիվանդության  և  առողջության  այլ  վնասման  հետևանքով  պատճառված  վնասի  հատուցման  չափը  չի  կարող  պակաս  լինել  ՀՀ  նվազագույն  ամսական  աշխատավարձի  20%  գումարի  և  դրա  նկատմամբ  հաշվարկված  գումարի  հանրագումարից:  Հետևաբար,  վնասի  հատուցման  չափը  փոփոխվում  է  նվազագույն  ամսական  աշխատավարձի  փոփոխման  դեպքում:  2011թ.  հունվարի  1-ից  նվազագույն  ամսական  աշխատավարձի  չափը  սահմանվել  է  32.500  դրամ:  Քանի  որ  ձռր  աշխատունակության  կորստի  չափը  սահմանվել  է  70%,  հետևաբար,  վնասի  հատուցման  գումարը  կազմում  է  11.050  դրամ":  Այս  պատասխանը  փոքր-ինչ  մխիթարական  է` Քիքիջյանի  դիտարկմամբ,  բայց  նկատում  է."Հա,  բայց  ո՞ւր  է,  տվող  չկա  էդ  գումարը":  Այս  տարվա  մայիսին  բողոքարկումները  պատրաստվում  էին  նոր  հայցադիմում  ներկայացնել  դատարան`  հին  պարտք  ու  պահանջին  (1992-2005թթ.)  ավելացնելով  նորը`  2011թ.  ապրիլ-2012թ.  ընթացիկ  ամիսների  համար,  սակայն  Քիքիջյանն  անգամ  չգիտեր,  թե  ո՞ւմ  դիմեն  հայցադիմում  գրելու  խնդրանքով."Բոլորը  խուսափում  են  այս  գործով  զբաղվելուց,  չեն  ցանկանում  պաշտոնատար  անձանց  հետ  խնդիրներ  ունենալ,  քանի  որ  շատ  լավ  հասկանում  են,  որ այդ  գումարները  ինչ-որ  մարդիկ  կերել  են":  Իմ  հարցին,  միգուցե  ռուսերենի  ոչ  բավարար  իմացությո՞ւնն  է  փաստաբանների`  այդ  գործից  խուսափելու  պատճառը,  քանի  որ  Վանաձորի  փաստաբանների  մեծ  մասը  հայկական  կրթություն  ունի,  իսկ  բողոքարկուների  անունից  հանդես  եկող  Քիքիջյանը,  որ  ծնվել  է  Դոնի  Ռոստովում,  ռուսական  կրթություն,  պատասխանեց,  որ  ռուսական  կրթություն  ունեցող  փաստաբանն  էլ  է  խուսափում."Ասում  է  գործ  շատ  ունեմ,  չեմ  կարող  վերցնել  այդ  գործը:  Դե  ուղղակի  չեն  ուզում  զբաղվեն":  Ի  դեպ,  այդ  գործին  ծանոթ  մի  փաստաբան  ինձ  հետ  զրույցում  խոստովանեց,  որ ինքը  չի վերցնում  այն գործերը,  որոնք,  իր  կարծիքով,  դրական  ելք  չեն  կարող  ունենալ."Եթե  ես  նախապես  գիտեմ,   որ  չեմ  շահելու,  չեմ  վերցնում  այդ  գործը,  ինչի՞  զուր  տեղը  դիմումի  փող  վերցնեմ,  հետո  էլ  ինչ  մեղադրեմ,  ասեն  փողը  վերցրեց,  գործը  չարավ":  

  Նախկին  ու  ներկա  օմբուդսմեններին  գրած  նամակների  պատասխաններն  էլ  "ցավին  դարման  չեն  արել":  Նախկին  օմբուդսմեն  Ա.  Հարությունյանը  տեղեկացրել է,  որ  2008թ.  նամակի   կապակցությամբ  դիմել  է  ՀՀ  վարչապետին  և  "նախատեսվում  է  կառավարություն  ներկայացնել  աշխատանքի  վայրում  դժբախտ  դեպքից  պարտադիր ապահովագրության  ներդրումն  ապահովվող  հայեցակարգ,  այնուհետ`  օրենքի  նախագիծ":  Թե  ինչ  է  եղել  այդ  նախագծի  ճակատագիրը`  անհայտ  է:  Իսկ  նոր  օմբուդսմեն  Կ.  Անդրեասյանը  տեղեկացրել  է,  որ  իռենց  կառույցը  զբաղվում  է  միայն  պետական  և  ՏԻՄ-երի  ու  դրանց  պաշտոնատար  անձանց  կողմից  ՀՀ  սահմանադրությամբ,  միջազգային  իրավունքների  սկզբունքների  նորմերով  նախատեսված  մարդու  իրավունքների  և  հիմնարար  ազատությունների  խախտման  վերաբերյալ  բողոքներով":  "17  տարի  սպասման  զգացումը  մեզ  չի  լքում,  իսկ  սա  նշանակում  է,  որ  կարծես  թե  ծանր  փորձության  մեջ  լինենք  ժողովրդավարական  կոչվեղ  հանրապետությունում,  քանի  որ  համառորեն  չի  որոշվում  մեր  հարցը:  Խնդրում  եմ  պատասխանել,  թե  երբ  կստանանք  մեր  պարտքի  գումարները  ոչ  մեր  մեղքով  կորցրած  առողջության  համար",-ասվում  է  ՀՀ  արդարադատության  խորհրդին  ուղարկված  նամակում,  որտեղ  դիմել  էին  բողոքավորները`  ընդհանուր  իրավասության  դատարանի  որոշումից  դժգոհելով:  Այդ  բողոքից  պարզ  է  դառնում  նաև  մեկ  այլ  իրողություն. այն,  որ  10  տարի  շարունակ  Քիմգործարանը  գտնվել  է  լուծարման  փուլում,  և  տարբեր  ժամանակահատվածներում  կարճ-կարճ  տևողությամբ  աշխատել,  տարբեր  սեփականատերերի  ձեռքից  ձեռք  անցել (որից,  ի  դեպ,  պարբերաբար  դժգոհել  են  որ  ոչ  միայն  վերոհիշյալ,  այլև`  այլ  աշխատողներ,  որոնք  անգամ  իրենց  հասանելիք  աշխատավարձն  են  բողոքի  ցույցերով  ստացել):  "Սկսած  1999-2009թթ.  Քիմգործարանում  գործել  է  լուծարային  հանձնաժողով,  որ  պետք  է  դրամական  փողհատուցում  հատկացներ  1992-2005թթ.  հաշմանդամության  նպաստառուներին,  բայց  չի  վճարել` պատճառաբանելով  ֆինանսական  միջոցների  բացակայությունը",-ասվում  է  արդարադատության  խորհրդին  ուղարկված  նամակում,  որտեղ  նաև  բողոքել  են,  որ  դատավորն  առանց  իրենց  մասնակցության  է  որոշում  կայացրել,  որն  էլ  "բողոքարկման  ենթակա  չէ",  և  ներկայացրել  են  այդ  առթիվ  իրենց  մի  շարք  անհամաձայնություններ:

Հատկանշական  է  սնանկության  գործով  կառավարիչ  Ս.Մելքոնյանի  գրավոր  պատասխանը:  Չնայած  20.05.2009թ.  "Վանաձորյան  խճանկար"  թերթում  տպագրված  "Վանաձորի  Քիմգործարան  ՓԲԸ-ի  պարտապանների  պահանջների  նախնական  ցուցակում"  ներառված  է  եղել  նաև  1992-2005թթ. "կապիտալացված  և  փոխհատուցման  ենթակա  գումարները",  սակայն  Ս.Մելքոնյանը  1.06.2010թ.  Քիքիջյանին  գրությամբ  հայտնել  է,  որ  1992-2005թթ.  փոխհատուցման  գումարների  պարտավորության  մասին  ցուցակում  չի  նշվել:  Հենց  դրանից  հետո  էլ  բողոքարկուները  դիմել  են  դատարան:  Փաստորեն  2010թ.  դատարան  դիմելուց  և  մերժվելուց  հետո,  երբ  բողոքարկուները  պահանջում  էին  1992-2005թթ. նպաստները,  2011թ. ապրիլից  սկսած,  ընդհանրապես  դադարել  են  նրանց  նպաստ  հատկացնել:  2012թ. հուլիսի  2-րդ  տասնօրյակի  դրությամբ  բողոքարկուներն  արդեն  հասցրել  էին  մի  նամակի  պատասխանի  էլ  անհույս  սպասել  ՕԵԿ-ից,  որի  տարածքային  գրասենյակ  էին  գրավոր  դիմել  մինչև  այս  տարվա  խորհրդարանական  ընտրությունները:  Այժմ  վերջիններս  պատրաստվում  են  բողոքով  դիմել  Լոռու  մարզի  դատախազություն` պահանջելով  քրեական  գործ  հարուցել  սնանկության  գործով  կառավարիչի  դեմ:

Գայանե  Հովսեփյան