Եվրասիական միությանն անդամակցելու, Թուրքիայում հայ համայնքի մեծացման ու սահմանադրական բարեփոխումների մասին

 Վանաձորաբնակ մի մանկավարժի հետ ՝ հասարակական ակտիվիստ  ջերմ հայրենասեր  ու ազգասեր, զրույցի բռնվեցի: Ասում եմ ՝ ,,Իմացա՞ր, որ ,,Ժառանգությունը,,հայտարարություն է տարածել եվրասիական տնտեսական միությանն անդամակցելու առթիվ / անընդունելի համարելով Հայաստանի ու Արցախի տարանջատումը  ՝մաքսային սահմանագծով /: Ասում է՝,,Րաֆֆի՞ն, ախր նա Արեւմուտքի ծրագիրն է ներկայացնում, էս ժողովուրդը մինչեւ հիմա չհասկացավ դա,,: / Հետաքրքիր է, Արեւմուտքը համ չի ճանաչում Արցախը  ՝ որպես ինքնուրույն պետություն, համ էլ չի ուզում, որ Հայաստանի հետ մաքսայինով առնչվի՞ ՝ ըստ այդ տրամաբանության /: Հիշեցնում եմ 1988թվի վերջերը, 1989թիվը, երբ Վանաձորի ,,Արցախ,,պուրակում ազգովի նստած ՝գոռում էին ,,Մի-ա-ցում,, ու իմ զրուցակիցն էլ նրանց շարքերում էր: Ծիծաղում է բարեհոգի, իսկ այն դիտարկմանս, թե կարող է՞ մի օր էլ որոշեն , որ Արցախը միանա Ռուսաստանին, ասում է ՝,,Էսպես թե էնպես մենք միշտ էլ Ռուսաստանից կախում ենք ունեցել,,:Իսկ այն, որ եվրասիական միությանն անդամակցելու դեպքում Եվրոպայի հետ շփումները, այցելությունները կդժվարանան / թեպետ, հիմա էլ են դժվար ՝ կապված վիզային ռեժիմի հետ /, ասում է՝,,Թե չէ Եվրոպա գնալով հալ-հալ ենք եղել, էդ ի՞նչ ունենք Եվրոպայից սովորելու ,,: Նկատում եմ, որ Ռուսաստանում էլ քրեական վիճակը լարված է, հանցագործությունների աճը ՝ մեծ, ինչի մասին տեղեկանում ենք հաճախ հենց ռուսաստանյան ալիքներից, ու դա կարող է բացասաբար անդրադառնալ Հայաստանի վրա, հակադարձում է ՝ ,,Էդ ո՞րտեղ չի հանցագործությունները մեծ, Ամերիկայում էլ է մեծ, Եվրոպայում էլ,,: Վկայակոչում եմ, որ եվրոպական երկրներ կան, որտեղ հանցագործություններ գրեթե չկան: Զրույցի ընթացքում ընդդիմությանն էլ ,,տվինք-առանք,, ու զրուցակիցս ասում է.,,Էդ որ հարթակի վրա հավաքվել են ու իշխանափոխություն են պահանջում, մոռացել ե՞ն 90-ականներին ինչ արեցին, ոնց թալանեցին գործարանները...,,: Չցանկանալով զրույցը երկարացնել 1998թվից ի վեր սեփականաշնորհված, բայց ՝ հազվադեպ աշխատող ու աշխատավարձերի պարտքեր կուտակած գործարանների ուղղությամբ, նկատում եմ, որ հարթակի վրա միայն ,,նախկինները,, չեն, նաեւ ՝,,այլընտրանքային,,ԲՀԿ-ն է : Զրուցակիցս ասում է ՝ ,,ԲՀԿ-ին մի հաշվի, նրանց հետեւին Քոչարյանն է կանգնած, էսա ինքն էլ կգա ու լավ էլ կանի,,: Հետո մեղադրում է խորհրդարանական Եռյակին, որ ,,մարդկանց բանուգործից, աշխատանքից  կտրում-տանում են հանրահավաքի,,: Ասում եմ ՝,,Իբր մի շատ աշխատատեղ կա, մնաց՝ աշխատանքից կտրե՞լը, ու՞ր է աշխատանք,, ՝ մատնացույց է անում բացօթյա առեւտրի կետերը: Ասում եմ ՝ ,,Բայց չէ՞ որ այդ խավն էլ է դժգոհ իր ապրելակերպից, անընդհատ բողոքի ցույցեր են լինում թե մայրաքաղաքում, թե Վանաձորում, մարդիկ բողոքում են նորանոր հարկերի բեռից,,: Հետո վկայակոչում եմ, որ արտագաղթը մեծանում է, ու լավ օրից չի, որ մարդիկ անգամ դարավոր ոսոխի երկիր ՝Թուրքիա են մեկնում. թեպետ ՝ շատ էլ գոհ են այնտեղ մեկնած հայերը: Ասում է ՝,,Էդ դիտմամբ են ասում, թե գոհ են, բա հո չե՞ն ասելու, թե էնտեղ ինչ ստոր աշխատանքներ են կատարում, շան կյանք են վարում,,: Ասում եմ ՝,,Ինչի՞, Թուրքիայում հայերից ոմանք արհեստով, մասնագիտությամբ են զբաղվում, օրինակ ՝ կոշկակարությամբ, առեւտրով, կանայք հիվանդ, տարեց մարդկանց խնամքով են զբաղվում  ու եւ իրենց են պահում, եւ օգնում են Հայաստանում ապրող հարազատներին,, ՝հեգնում է, թե ՝,,Թուրքի տակ չե՞ն մաքրում,,: Ասում եմ ՝,,Ինչի՞ անպայման թուրքի. հայի ընտանիքում էլ են հայեր աշխատում,,: Ասում է ՝ ,,Ստամոքսի հարց են էլի լուծում,, / Բայց ոչի՞նչ, որ Հայաստանում շատերն այդ հարցն էլ չեն կարողանում լուծել /: Հետո էլ չարախնդում է ,,Էդ հիմա են գոհ, հլա մի քիչ սպասի, թուրքը մի օր իրա թուրք լինելը ցույց կտա,,: Նաեւ պատմում է, որ երբեմն այդ երկրում հայ ամուսիններն ստիպված են կուլ տալ իրենց կնոջ նկատմամբ կատարվող սեռական ոտնձգությունները.,,Կնոջը բռնաբարեն, հայն էնտեղ իրավունք չունի ձայն հանի,,: Մեր զրույցը տեղափոխվեց նաեւ սահմանադրական բարեփոխումների ուղղությամբ:Մի հարցում ՝ իմ զրուցակիցը համաձայն էր. այն է՝ համայնքապետերը չպետք է 2 անգամից ավելի առաջադրվեն: Եթե սահմանադրությունն արգելում է ՀՀնախագահին՝ 2 անգամից ավելի առաջադրվելը, քաղաքապետերին ու գյուղապետերին ինչու՞ չի արգելում, եւ ինչու՞ նրանք ցմահի կարգավիճակով են ի պաշտոնե. հենց դա էլ նպաստում է անպատժելիության մթնոլորտի ձեւավորմանը ՝ համայնքներում ու համայնքի ղեկավարներին վերածում ֆեոդալների:....Եվրասիական միությանն անդամակցելու առնչությամբ  մի գյուղաբնակ լոռեցի կնոջ հետ էլ զրուցեցի: Վերջինս, չնայած 90-ականների շարժման ակտիվիստներից է եղել, սակայն ՝ ,,Օրհնվի էն սհաթը,, կարգախոսի  գաղափարակիր է ու գտնում է, որ ,,մենք առանց ռուսի կորած ենք, հենց ռուսը ձեռները լվաց, թուրքը մեզ վրա կտա,,: Իսկ այն, որ եվրասիական միությանն անդամակցելու դեպքում Արցախը չի միանում, ասում է ՝,,Հա ի՞նչ անենք, Արցախն էլ թող իրա հմար առանձին պետություն ըլի,,: Այն, որ հայաստանցի զինվորը ծառայում է Արցախում, վկայակոչում է, թե ,,Ռուս զինվորն էլ Հայաստանում է ծառայում, մեր սահմանն են պահում,, / չի ընդունում, որ նրանք նաեւ Ռուսաստանի ռազմաբազաներն են պահպանում /: հետո վկայակոչում է, որ Եվրոպան ,,մեզ օգուտ չի, էնտեղ տնտեսական ճգնաժամ է,,:Իսկ այն, որ Վրաստանը միացել է ,,ճգնաժամաից,, շունչ չքաշող Եվրամիությանը, լոռեցու միամտությամբ թե անտարբերությամբ ասում է.,,Հա որ միացավ ՝ ի՞նչ,,: Այդուհանդերձ, ի տարբերություն նախորդ զրուցակցիս, վերջինս գտնում էր, որ հայ-թուրքական հարբերությունները լավացել են ՝ժողովուրդների բարեկամության մակարդակով.,,Ժողովուրդը գնում-գալիս ա, դե թուրքերին էլ ա օգուտ, որ իրանց ապրանքը ծախվի, դրա համար էլ հայերի հետ համերաշխ առեւտուր են անում,,:Վերջինիս ամենամեծ մտահոգությունը  Ուկրաինայում տեղի ունեցող դեպքերի առնչությամբ էր, քանի որ այնտեղ բնակվող հարազատներից տեղեկություն չուներ. հեռախոսահամարը փոխվել է, հեռախոսային տեղեկատուն էլ չի պատասխանում.,,Երեւի կռիվները Զապորոժյե էլ են  հասել, ինչքան զանգում եմ ՝ չի պատասխանում Նովոնիկալաեւկայի տեղեկատու համարը,,:                                    ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ