Հրանտը, Աղունը, Սիմոնը և մյուսները

Նյութ` 2000թ. անտիպ նյութերի արխիվից

  Վանաձորի Հովհ. Աբելյանի անվան պետական թատրոնում նշվեց լոռեցի արձակագիր, կինոսցենարիստ Հրանտ Մաթևոսյանի ծննդյան 65-ամյակը: Ներկայացվեց գրական-երաժշտական կոմպոզիցիա, որը ժամանակ առ ժամանակ ընդմիջվում էր հոբելյարին ուղղված շնորհավորական ելույթներով: Ի դեպ, հոբելյարը համեստորեն նստել էր դահլիճի 7-րդ շարքում (և ոչ թե` բեմում, ինչպես ընդունված է): Եղավ մի պահ, երբ «Մեծ աշխարհի մեր անկյունը» դրամայից հատվածներ արտասանող դերասանուհին (Աղունի դերը մարմնավորող) հենց բեմից «աղունավարի» զրուցում էր Մաթևոսյանի հետ այնպես, ինչպես «Ծառերը» վեպում Աղունը` որդու հետ. «Մարդ չպիտի էնքան քաղցր լինի, որ կուլ տան ու չպիտի էնքան դառը լինի, որ թքեն: Քեզ կուլ են տվել ու գովում են, զավակս, քեզ կուլ են տալիս»: Հրանտ Մաթևոսյանն այդ պահին մտորումների մեջ էր. միգուցե վերհիշում էր Աղունի առաջին դերակատար Վիոլետա Գևորգյանին, որը վաղուց ի վեր համալրում է սփյուռքահայերի բանակը: Համենայն դեպս, Աղունի վանաձորյան դերասանուհին նույնպես «կենդանի» էր խաղում, իսկ համանուն դրամայի Սիմոնն ու Սերոն, պառավ «նանը» կարծես հենց այդպես էլ ծնվել էին: Բոլոր հիմքերը կային ենթադրելու, որ այդ պահին Մաթևոսյանն իրեն կարող էր զգալ որպես իր իսկ ստեղծած Արմենակ-կերպարը: Գրական-երաժշտական կոմպոզիցիայի ընթացքում հնչեցին նաև երգեր ու արտասանություններ Հովհ. Թումանյանից, Սայաթ-Նովայից: Եղան նաև պարային կատարումներ: Մաթևոսյանին ուղղված մեծարման խոսքում Լոռու մարզպետ Հենրիկ Քոչինյանը հոբելյարին համեմատեց արևի հետ և միանգամայն իրավացիորեն նկատեց, թե որոշ մարդիկ, դժբախտաբար, «սև ակնոցով» են նայում Մաթևոսյանին: Ամենայն հավանականությամբ մարզպետը քաջատեղյակ էր գրական աշխարհի խոհանոցին և գիտեր, թե ովքեր են մաթևոսյանական արվեստին «սև ակնոցով» նայողները: Չի բացառվում նաև, որ նկատի ուներ Մաթևոսյանի, այսպես կոչված` «քաղաքական հակառակորդներին»: Վանաձորի քաղաքապետի շնորհավորական խոսքը շատ ավելի գեղարվեստական ու ճոխ էր, առանց որևէ ենթատեքստի: Ինչևէ, մենք ևս շնորհավորում ենք արձակագիր Հրանտ Մաթևոսյանին, և խոստովանում, որ վերջինս իրոք մեծ ծառայություն է մատուցել հայ ժամանակակից արձակին, դրանով նաև հումք ստեղծելով դրամայի և կինոյի համար: «Հրանտ Մաթևոսյանը ռեալիստական թանձր գույներով վերստեղծում է ետպատերազմյան տարիներից մինչև այսօրվա կյանքն ընդգրկող հայկական գյուղի պատկերը»,- դեռևս 80-ականներին գրել է գրականագետ Դավիթ Գասպարյանը, նկատելով, որ «Մաթևոսյանի հերոսները անվերջ մաքառումներով են նվաճում ապրելու, գոյատևելու իրենց իրավունքը»: 1984թ. Հրանտ Մաթևոսյանն արժանացել է ԽՍՀՄ պետական մրցանակի դափնեկրի կոչման` «Երկրի ջիղը» ժողովածուի համար, 1983թ.` ՀՍՍՀ պետական մրցանակի` «Մեծ աշխարհի մեր անկյունը» դրամայի համար: Նրա ստեղծագործությունները թարգմանվել են 14-ից ավելի լեզուներով:

                                                                             Գայանե Հովսեփյան

Հ.Գ. Սույն հոդվածը, որ իմ անտիպ նյութերի արխիվից է, գրվել էր 2000թ. փետրվարին: Հոդվածի մեկ օրինակն այն ժամանակ ուղարկվեց հանրապետական թերթերից մեկին, սակայն թերթի խմբագրի թե բաժնի վարիչի հայեցողությամբ այն չտպագրվեց` ինձ համար անհայտ նկատառումներով, բայց և չվերադարձվեց, քանի  որ ընդունված կարգ է` “նյութերը չեն գրախոսվում և չեն վերադարձվում”: Բարեբախտաբար, հոդվածի կրկնօրինակը պահպանված է: Ի դեպ, Վանաձորի մանկավարժական ինստիտուտում 80-ականների սկզբին ուսանելու տարիներին իմ կուրսային աշխատանքի թեման իմ ընտրությամբ եղել է Մաթևոսյանի “Ծառերը” ժողովածուն: