Ու՞մ համար չեն գործում օրենքները

Հայաստանում օրենքներն առավելապես աշխատում են ի վնաս ընդդիմության, քան` ի շահ հասարակության շահերի: Շարքային զազրախոսներին, որպես կանոն, քիչ են ուշադրություն դարձնում օրինապահները: Թերևս, այդ զազրախոսներից, մարդկանց լսելիքը աղավաղողներից օգուտ չկա, քանի որ նրանց համար մեկ է, թե առավոտյան որտեղ կարթնանան. սթափարանու՞մ, թե՞` ինչ-որ ծառի տակ: Բայց այ զազրախոսության հոդվածը հարկ եղած դեպքում, եթե դա պետք է ընդդիմության ակտիվիստների աչքը վախեցնելու համար, կարելի է փաթաթել նույն ակտիվիստների գլխին: Ապացույցներ` որքան ասես, որոնք առանձին-առանձին մատնանշելը արդեն լուրջ հետաքննություն է: Իսկ այն, որ օրենքներն ի շահ հասարակության առավելապես չեն գործում, բերեմ մի թարմ օրինակ: Վանաձորի Երկաթուղայինների այգու սրճարաններից մեկում` նախկին «Բուրատինո» ռեստորանի հարևանությամբ, արդեն վատ ավանդույթ է դարձել մինչև կեսգիշերվա ժամը 2-ը հնչող երաժշտությունը` ի լուր շրջակայքի բնակիչների, որոնք այդ ժամին, բնականաբար, ունեն հանգստանալու իրավունք (հերթականը օգոստոսի 29-ին էր): Առավել դատապարտելի է, երբ բարձրագոչ երաժշտությունը զուգակցվում է սրճարանից հնչող աղմուկ-աղաղակով, հայհոյանքներով, որոնք վկայում են, որ այդտեղ նաև «ռազբորկաներ» են տեղի ունենում, որոնք շարունակվում են նաև սրճարանից դուրս, փողոցում: Զարմանալի է, որ այդ ժամին որևէ ոստիկան չի հայտնվում (թեպետ այնքան էլ զարմանալի չէ, քանի որ վերջիններիս հերթապահությունը մինչև ժամը 24-ն է): Ստացվում է, որ մեկ առանձին վերցրած սրճարանում գործում են առանձին օրենքներ: Այդ նույն սկզբունքով ՀՀ օրենքները հաճախ չեն գործում ահռելի արագությամբ սլացող արտասահմանյան մեքենաների վրա, բայց այ, «խեղճուկրակ» «Ժիգուլիներին» ու «Մոսկվիչներին» ճանապարհային ոստիկանների կողմից շուրջկալի ենթարկելու դեպքերը հաճախակի են: Մինչդեռ օր չկա, որ առնվազն մայրաքաղաքում վթարներ չարձանագրվեն, որոնք տեղի են ունենում ավելի հաճախ արտասահմանյան մեքենաների` միմյանց բախվելու արդյունքում, և եթե ժամանակին նրանց նկատմամբ օրինապահներն անհրաժեշտ ուշադրություն ցուցաբերեին, վթարներ հաստատ տեղի չէին ունենա: Ի դեպ, օրենքները չեն գործում նաև Վանաձորի կենտրոնական շուկայում, որի ներսում ու շրջակայքում հաճախ կարելի է տեսնել թափառող կենդանիների: Ո՞վ պետք է կանխի այդօրինակ երևույթները: Ինչպե՞ս կարելի է թույլ տալ, որ վաճառվող մսի ու պանրի կողքին բաց երախով գամփռներ պտտվեն: Թերևս, առանց դնչկալի շների հարցերով միայն մայրաքաղաքում են զբաղվում. այն էլ` եթե այդ թեման նպաստում է ընդդիմության ակտիվիստների հետ վիճաբանություն սկսելուն:

Գայանե Հովսեփյան

Գրական հայերենը հարմարեցնու՞մ են պաշտոնյաների խոսելաձևին

Փոխանակ մտածեն, որ խորհրդարանում գրագետ պատգամավորներ հայտնվեն, և առհասարակ որոշ պաշտոնյաներ սովորեն ամբիոնից խոսել գրական հայերենով, ինչ-ինչ շահագրգիռ ուժեր որոշել են “նոր գրական հայերեն” ստեղծելու պատճառաբանությամբ, թերևս, հայերենը հարմարեցնել այդ պաշտոնյաների խոսելաձևին: Պատճառաբանում են, թե Հովհաննես Թումանյանն իր ստեղծագործություններում “է” օժանդակ բայի փոխարեն “ա” էլ է օգտագործել, կամ Կոմիտասն ասել է` “Գարուն ա, ձուն ա արել”: Չէ՞ որ Թումանյանը այդ խոսելաձևն օգտագործել է երբեմն չափածոյի մեջ, իսկ Կոմիտասն էլ` ժողովրդական երգում: Մնում է ժարգոնը դարձնենք գրական հայերեն, ու այսուհետ ԱԺ նախագահն ամբիոնից սաստելով ասի` “3-րդ խոսափող, դուս չգաս, խոսալու կա” (ինչպես “Արմենիայի” հեռուստասերիալներից է պարբերաբար հնչում), կամ` “Ու՞ր ես կորում, արա, քանի սեսիայա` չկաս”, կամ միջանցքում հավաքված պատգամավորներին ասի` “Արագի մեջ անցեք դահլիճ” (այս արտահայտությունները պարզապես մարդկանց ուղեղներն “արդուկում” են սերիալներից` “արագի մեջ”, “վռազի մեջ”, “խոսալու կա”, “ձև չկա”): Այս համատեքստում բերեք մի “նորուցուն” էլ կիրառենք` “թյուն” վերջածանցի փոխարեն պաշտոնական գրություններում առաջարկենք օգտագործել նաև “ցուն” (“տգիտուցուն”, “իշխանուցուն”, որպեսզի “ցունով” “ականջ սղոցող” նախարարներից մեկը շատ չնեղվի): Կամ ռուսերենի նման “ь” կիրառենք ու ասենք` “լյավ”, “հովանյավոր” (նշենք, որ հենց այս առոգանությունն էլ հաճախ է հնչում հեռուստաեթերից, ընդ որում անգամ` հաղորդավարուհիների կողմից): Եվ եթե “ь” կիրառում ենք, “ъ” էլ կիրառենք ու գրենք “Եվռոպա”, “եվռո”, որոնք հաճախ են հնչում: Հետաքրքիր է, մեկը նախագծում է արևմտահայերենը դարձնել ուղղագրության ձև, մյուսն առաջարկում է գրական հայերենը նորացնել (դե բերեք բանտային լեզուն էլ գրականի մեջ տեղավորենք), փոխանակ մտածեն նախ և առաջ լեզվական աղավաղումները եթերից վերացնելու մասին: Թերևս այդօրինակ առաջարկներ ներկայացնելը նաև նպատակ է հետապնդում ինչ-ինչ դրամաշնորհային ծրագրեր “կորզել”:

Գայանե Հովսեփյան

Որքա՞ն կարելի է կեղեքել ժողովրդին

Հանրապետական վիճակագրական ծառայությունը օգոստոսի սկզբին հերթական ուսումնասիրության արդյունքները ներկայացրեց հուլիս ամսվա կտրվածքով` նշելով և չնչին գնանկման մասին, և ավելի մեծ գնաճի: Բայց իշխանամետ հոռուստաալիքները նախ ահեղագոչ անոնսով ազդարարեցին գնանկման մասին, այնուհետ մի թեթև` գնաճի: Այժմ ներկայացնենք մեր ուսումնասիրության արդյունքները: Հուլիսից սկսած վանաձորյան շուկայում կրկին բարձրացել է պանրի գինը, որ մարտից սկսած` նվազելու միտում էր ցուցաբերում: Եթե մայիս-հունիս ամիսներին ոչխարի պանրի գինը 1200 դրամ էր, ապա հուլիսից կրկին դարձել է 1500-1800 դրամ, իսկ “Լոռին” ու “Չանախն” էլ` 1800-2200 դրամ: Պանրավաճառներն իրենք էլ չգիտեն թանկացման պատճառը, պարզապես երկիմաստ ժպտում են` ուսերը թոթվելով: Ենթադրվում է, թե պանիր արտադրող ընկերությունները ՏՄՊՊՀ հին տուգանքները մուծել են, և հիմա նոր թանկացումներ են անում, որ “տակից դուրս գան”: Եվ մինչ ժողովուրդը ստիպված էր այս թանկացումն էլ “մարսել”, օգոստոսի 23-ին ժողովրդին նոր թանկացում հրամցվեց. շաքարավազի 1կգ-ն, որ 1 տարի էր “լռվել-մնացել էր” 370-380 դրամ բարձր գնի վրա, հասավ 440-450 դրամի: Հիշեցնենք, որ Ռուսաստանում շուրջ 2 ամիս է շաքարավազի գինը պարբերաբար իջնում է: Նմանապես կաթնամթերքի գինն է Ռուսաստանում իջել: Ի՞նչ է, Հայաստանում կովե՞րն են պակասել, թե՞ կովերի խոտն է քչացել: Նմանապես Ռուսաստանում ու Ուկրաինայում 2 ամիս է` հնդկաձավարի գինն իջել է, մինչդեռ Հայաստանում հնդկաձավարի 1 կգ-ն 1000 դրամի վրա “կայունացել” է: Ի դեպ, օրերս “Միր” հեռուստաալիքը նշեց, որ հավկիթների և հավի մսի բարձր գնի առումով Հայաստանը ԱՊՀ երկրների թվում 3-րդ պատվավոր տեղում է (Ադրբեջանից ու Ուկրաինայից հետո): Ի տարբերություն նախորդ տարիների, այս ամռանը հավկիթների գինը 40-50 դրամից չիջավ: Մինչդեռ վիճվարչության տվյալներով, իբր, հավկիթների գինն իջել է: Իսկ ամենացավալին այն է, որ ծիրանի երկիր Հայստանում ծիրանը դարձել էր ոչ այնքան հասանելի` շարքային սպառողի համար, ինչը խիստ մտահոգել էր անգամ քաղաքական կանխագուշակ Ահարոն Ադիբեկյանին: Մինչ հայրենի մթերողները հունիս-հուլիս ամիսներին մեծաքանակ ծիրան էին արտահանում Ռուսաստան, ու պաշտոնապես հայտարարում, որ 7000 տ ծիրան է արտահանվել (իսկ մեծածախ գնումները կատարվում են 1 կգ-ն 100 դրամի հաշվարկով), շարքային սպառողի համար շուկայում ծիրանի գինը 400-1000 դրամ էր: “Ծիրանի ընտիր տեսակն արտահանում են, խլամն ուղարկում շուկա, կարգին ծիրան չկա, եղածն էլ` անորակ ու թանկ, մանր”, - դժգոհում էին վանաձորցիները: Կարճ ասած` շարքային սպառողը մնացել էր կիսախակ ու լխկած ծիրանի հույսին, իսկ մոսկվաբնակները հեռուստաեթերից “ջիջիլ էին անում”` ընտիր ծիրան գովազդելով: Ենթադրվում է, թե մրգի պահածոյացման շրջան է, ուստի շուկայական “մաֆիան” որոշել է առիթն օգտագործել` շաքարավազի գինը միանգամից բարձրացնելով: Մինչև ՏՄՊՊՀ-ն ուսումնասիրի, մի քանիսին տուգանի, օլիգարխները մի լավ կհարստանան, իսկ այդ տուգանքները հազիվ թե ժողովրդի “ցավին դարման անեն”:Փաստորեն, մինչ իշխանությունն ու ընդդիմությունը երկխոսում են, այդ նույն իշխանության հենարան կազմող օլիգարխները ծիծաղում են ժողովրդի վրա` վերջինիս գլխին պարբերաբար թանկացումներ “սարքելով” ու գները դարձնելով “աչքին սովոր մակարդակի”: Մինչդեռ թվում էր, թե երկխոսության գործընթացը կարող էր փոքր-ինչ չափավորել օլիգարխների ախորժակը” Ուրեմն էլ ի՞նչ օգուտ ժողովրդին այդ երկխոսելուց:
…Հարապետական վիճակագրական ծառայությունը սեպտեմբերի 1-ին հերթական անգամ զարմացրեց հայ հանրությանը` իր ուսումնասիրության արդյունքներով. ինչն էժանացել է` թանկացված ներկայացրեց, ինչը թանկացել է` էժանացած: Օրինակ, հավաստվեց, թե կաղամբի ու կարտոֆիլի գները բարձրացել են, մինչդեռ ճիշտ հակառակն է. կարտոֆիլի գները մայիսից հետո իջել ու “կայունացել” են 80-200 դրամի վրա, կաղամբինը` 50-80 դրամ: Միաժամանակ շարունակում են պնդել, թե հավկիթների գինն իջել է, այն դեպքում, երբ դրանց գները 50-65 դրամից ամենևին չեն իջնում (բացառիկ դեպքերում կարելի է “ստվերային” հավկիթների հանդիպել 30-40 դրամով. դրանք առանց մակնշման են): Պանրի կողքով էլ “սուսուփուս” անցավ, մինչդեռ այս ոլորտում էլ է պատկառելի թանկացում, ինչպես վերը նշեցինք: Թեյի թանկացումն էլ ներկայացվեց 1 տարվա կտրվածքով, մինչդեռ շուրջ 2 տարի է` թեյը գրեթե կրկնակի է թանկացել և 1 տարի է` նույն բարձր գնի վրա կայունացել: Էլի բարեբախտություն է, որ շաքարավազի թանկացումը արձանագրվեց. թեպետ` դրանից սպառողները ոչինչ չեն շահում: Ի վերջո մինչև ե՞րբ պետք է այս ոլորտի մենաշնորհային լինելու արդյունքում ժողովուրդը տուժի, իսկ ժողովրդի հաշվին միլիոններ դիզող օլիգարխը հարստանա ու դեռ մի բան էլ ՏՄՊՊՀ-ի տուգանքներից խուսափի` դատարան բողոքարկելով և գների անհիմն բարձրացումը պատճառաբանի համաշխարհային շուկայի գներով, ինչը քանիցս հերքվել է` իրականությանը չհամապատասխանելու պատճառով:
Գայանե Հովսեփյան

Բաց նամակ

ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակին
Երևանի մամուլի ակումբին
Խոսքի պաշպանության կոմիտեին
“Ազգ” թերթին
“Ազգում” հուլիսի 29-ին իմ հեղինակությամբ լույս տեսած “Ո՞վ պետք է պաշտպանի լրագրողների իրավունքները” հրապարակման մեջ քննադատել էի “Հրապարակի” խմբագրին` իմ հեղինակային իրավունքների ոտնահարման (իմ 2 հոդվածներն ուրիշի անունով տպելու), պայմանագիր չկնքելու և հոնորարներն ուշացումով վճարելու համար: “Ամիսը 1, 2, 4 հոդված-հրապարակում տպագրող հեղինակներ մենք շատ ունենք, իսկ հոնորար վճարել պարտավոր չենք”,- պատասխանել է “Հրապարակի” խմբագիր Արմինե Օհանյանը, չտեսնելու տալով, որ մասնավորապես մայիս-հունիս ամիսներին ինձնից տպագրել է 19 հոդված (որոնցից մեկի տակ ազգանունս չէր նշել. “Վետերանները շատ գույք չունեն”, 12.05.2010թ. “Հրապարակ”), ինչը նույնպես հեղինակային իրավունքի խախտում է: “Հրապարակը” ամբիոն է բոլոր արտահայտվել ցանկացողների համար, և իր գոյության 2 տարվա ընթացքում ապացուցել է, որ նման հնարավորություն ընձեռում է անգամ նրանց, ում տեսակետը չի կիսում”,- գրում է “Հրապարակի” խմբագիրը: Հետաքրքիր է, երբ ապրիլի վերջին Օհանյանը զանգահարում ու հանձնարարում էր հարցազրույց վարել մանկատան տնօրենի հետ (ինչն անմիջապես կատարվեց և ուղարկվեց. “Հրապարակ”, 1.05.2010թ. “Ոչ թե յուրացում է եղել, այլ` տնտեսում”), դա է՞լ էր ամբիոնի նյութ: Միգուցե ամբիոնի նյութ էր նաև Վանաձորում աշխատանքի տոնավաճառի լուսաբանումը, կամ նրա ազգականի խնդրանքով “Դիմաց” թաղամասի շենքերից մեկում տեղի ունեցած ջրագծի վթարին անդրադառնալը: Որքանո՞վ է տրամաբանական, 2 տարուց ավելի սիստեմատիկ համագործակցել, հոդվածների մեծ մասը տպագրել, հանձնարարություն տալ, հետո էլ ասել` “Մենք պարտավոր չենք հոնորար վճարել, բայց վճարել ենք, ելնելով նրա սոցիալական ծանր վիճակից” (ինչպիսի մեծահոգություն). այն դեպքում, երբ ես նրան երբևէ չեմ ակնարկել իմ սոցիալական վիճակի մասին (թեպետ, ում էլ 2 ամիսը մեկ վճարեն, այն էլ` պայմանավորված գումարից պակաս, սոցիալական ծանր վիճակի մեջ կընկնի, և եթե Օհանյանն ինձ անհիմն մեղադրում է “համակարգչի ստեղնաշարին ծանոթացած չլինելու” մեջ, ապա ինքն էլ տարրական թվաբանություն չգիտի, քանի որ 15 հոդվածի համար էլ է նույն գումարը վճարել, 19-ի էլ, 10-ի էլ, այն էլ` 2 ամիսը մեկ, ինչը հավասարազոր է գործազրկության նպաստի): Քանիցս ակնարկել եմ Օհանյանին, որ հանձնարարություն տալու պարագայում պետք է ինձ վկայական տալու մասին մտածի, սակայն մշտապես հետաձգել է հարցը, ասելով. “Հա կտանք, էլի, ինչի՞, քեզ էդտեղ չեն ճանաչու՞մ: Եթե գնաս միջոցառման, կարող ա՞ վկայական ուզեն”: Անգամ` նրա պահանջով 2 լուսանկար եմ այդ նպատակով հանձնել` 2009թ. նոյեմբերին (ի դեպ, տեղին կլինի, եթե դրանք ինձ ետ վերադարձնի): “Լրագրողի համար հայտնի դառնալու, պահանջված լինելու մի եղանակ կա` լավ, հետաքրքիր, սուր հոդված գրելը”,- խրատում է Օհանյանը: Եթե իմ հոդվածները նրա հետաքրքրություն չներկայացնեին, դրանցից ոմանք իր թերթի 2-րդ էջում չէր զետեղի, կամ` երբ չվճարումներից ձանձրացած, դադարել եմ նյութ ուղարկել, չէր զանգի ու հետաքրքրվի, թե “ուր եմ կորել”, ինչի չեմ գրում: Եթե նա “հետաքրքիր հոդված” ասելով նկատի ունի միասեռականների հավաքը լուսաբանելը, նրանց մասին սերիալական պատմվածքները և կամ սրա-նրա ինտիմ կյանքի մանրամասներին անդրադառնալը, այդ առումով ես չեմ կարող բավարարել նրա հետաքրքրությունը, քանի որ իմ ստեղծագործական ուղղվածությունը դատաիրավական, ներքաղաքական ոլորտից է, հակակոռուպցիոն թեմաներով` շուրջ 15 տարի: Ինչ վերաբերում է “հայտնի դառնալուն”, որի անհրաժեշտությունը չունեմ, ապա նա ինքն իրեն հակասում է, ինձ բնութագրելով` “երկար տարիներ թղթակցելով տարբեր թերթերի... “: Բայց նաև մեղադրում է, որ “ոչ մի տեղ երկար չեմ գոյատևել”: Եթե 2008-2010թ. իր թերթում իսկապես գոյատևելը երկար չի համարում, շտապեմ հիասթափեցնել, որ 1995-2005թ. թղթակցել եմ “Առավոտին”, սկզբում` հոնորարային, այնուհետ` աշխատանքային պայմանագրով, և այդ առթիվ կա գրանցում` իմ աշխատանքային գրքույկում, բայց թե ինչու դրանից ավելի երկար չեմ համագործակցել (որ մտահոգում է, թե ուրախացնում Օհանյանին` հայտնի չէ), կարծում եմ, դա այլ խոսակցության թեմա է, այնպես, ինչպես այն, թե ինչու ինքն էլ մինչև խմբագիր դառնալը տարբեր թերթերում է եղել: Ի վերջո, ժամանակի ընթացքում տեղի է ունենում կարծիքների, ստեղծագործական մոտեցումների բախում, ինչի արդյունքում լրագրողները կարող են թերթից թերթ փոխադրվել: “Ոչինչ չէր խանգարում նրան համագործակցել հայաստանյան թերթերից որևէ մեկին”,- գրում է Օհանյանը, մոռանալով, որ 2008թ. նախապայման էր դրել, որ ուրիշ թերթում չտպագրվեմ, բայց ինքն էլ չէր օրինականացնում համագործակցությունը: Այդուհանդերձ 2009թ. դեկտեմբերից “Հրապարակը” համատեղել եմ “Տարեգիր” էլեկտրոնային թերթի հետ (որ, ցավոք, մայիսից լույս չի տեսնում), քանի որ այնտեղ կարելի էր “քաղաքական ապաստան” տալ այն հրապարակումներին, որոնք իրեն ազատ համարող “Հրապարակը” չէր տպագրում. թեպետ, երբեմն էլ “Տարեգիրին” ուղարկել եմ այն հոդվածները, որոնք, կասկածներ ունեի, որ “Հրապարակը” չի տպագրի: Նամակում այսպիսի տողեր կան. “Որքան հասկացանք, մեր լրագրողները Հովսեփյանին չեն լիազորել խոսել իրենց անունից”: Խոսքը վերաբերում է նրան, որ հուլիսի 29-ին “Ազգում” գրել էի, որ հեղինակային իրավունքի խախտումներ նկատվում են նաև “Հրապարակի” այլ հոդվածների նկատմամբ, իսկ դա եղել է իմ լրագրողական դիտարկման արդյունքը` համեմատելով թերթի ու կայքէջի նույն նյութերը: Մի՞թե լրագրողական դիտարկման համար որևէ մեկից պետք է լիազորագիր վերցնեի: Երբ “Հրապարակն” անդրադառնում է ներքաղաքական մթնոլորտին ու դեսից-դենից քաղաքական կանխատեսումներ անում, որևէ մեկից լիազորագիր վերցնու՞մ է: Վերջերս “Հրապարակի” խմբագիրը մեղադրել էր քաղաքական հայտնի գործիչներից մեկին` քննադատությունը չհանդուրժելու մեջ, մինչդեռ ինքն էլ իմ քննադատությունն ընդունել է սվիններով. Քաղաքակիրթ ձևով պատասխանելու փոխարեն անձնական վիրավորանքներ է հասցրել իր երբեմնի լրագրողին: Օհանյանի նամակից կարելի է համոզվել այն բանում, որ նրա անհարգալից վերաբերմունքն իմ լրագրողական գործունեության նկատմամբ ուղղորդվել են այն ուժերի կողմից, որոնց քիմքին ոչ հաճելի հրապարակումներով եմ հանդես եկել, և հենց նրանք էլ պարբերաբար փորձել են դուրս մղել ինձ լրատվական դաշտից, ինչը, պարզվում է, մեծագույն հրճվանք է պատճառել Օհանյանին, քանի որ ինձ պիտակավորել է “լրատվական դաշտից դուրս մնացած”:

Գայանե Հովսեփյան, Վանաձոր, ազատ լրագրող
Էլ.հասցե Gayane1960@gmail.com
3.08.2010

Հ.Գ. “Ազգի” հուլիսի 29-ի հրապարակումից և 31-ի` պատասխան հոդվածից (կից` “Ազգի” նկատառումներով) հետո “Հրապարակի” հին ինտերնետային կայքը` hraparak.am-ը (որտեղ թերթի 2 տարվա արխիվն էր) հանվել է գործածությունից, և գործածության մեջ է թողնվել միայն նորը` “հրապարակ.am”-ը, որտեղ միայն թերթի ներկայիս աշխատողների հոդվածների արխիվն է` մի քանի ամսվա կտրվածքով: Այս փոփոխության արդյունքում հուլիսի 23-ին հին կայքում տպագրված իմ հոդվածը` “Ով իշխանությանն է ինտեգրված, ով` ՀԱԿ-ին”, անհետացել է (թեպետ, մինչ հին կայքի սառեցումը ես այն հասցրել եմ պատճենահանել): Իսկ նոր կայքում այդ հոդվածը շարունակում է մնալ ուրիշ հեղինակի ազգանվամբ: Ի՞նչ է ստացվում. “Հրապարակի” խմբագիրը իմ հոդվածը տեղավորել է ուրիշի “հեղինակային նյութերի” շարքում (այդպես էլ վրիպակի ուղղում չկատարելով), և դեռ խոսում է “պարկեշտությունից” ու խորհուրդներ տալիս, իսկ իր կայք-էջում էլ հավաստիացնում է, թե “Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են”: Փաստորեն, հին կայքի և արխիվի “անդամությունը սառեցվել” է: Մնում է ենթադրություններ անել, թե ինչ նպատակով. միգուցե` այն պատճառով, որ հին կայքը լի էր հեղինակային իրավունքի խախտումներով, ինչին անդրադարձել էինք “Ազգի” հուլիսի 29-ի համարում: Ի դեպ, եթե “Հրապարակի” խմբագիրը 2 տարվա ընթացքում իմ նկատմամբ 2 հեղինակային իրավունքի խախտումը քիչ է համարում, պատրաստ եմ վկայակոչել նաև իմ այն հոդվածները, որոնք նրա նախաձեռնությամբ անանուն են հրապարակվել` տեղադրվելով ուրիշի հոդվածի վերևում կամ ներքևում` մոլորության մեջ գցելով ընթերցողին:

Գայանե Հովսեփյան, Վանաձոր, ազատ լրագրող
Էլ.հասցե Gayane1960@gmail.com
15.08.2010
Հ.Գ. Սույն նամակն ընդունվեց ի գիտություն նրանց կողմից, ում ուղարկել էի (ընդամենը): Սակայն վատը նաև այն է, որ այնտեղ մատնանշված խախտումները տեղ չգտան անգամ Խոսքի պաշտպանության կոմիտեի եռամսյակային ու տարեկան հաշվետվություններում: Նամակում նշված խախտումները մի կողմ դրած` թողնենք միայն հեղինակային իրավունքի խախտումը. մի՞թե դա լրագրողի իրավունքի խախտում չէ: Առ այսօր իմ հոդվածը, որի առնչությամբ ահազանգս տպագրվեց "Ազգ" թերթում, փառավոր տեղ է գրավել "Հրապարակի" արխիվներում` որպես Մ. Ղահրամանյանի հոդված: Ոչ հերքում է տպագրվել, ոչ` ակնհայտ կեղծիքը վերացվել է: Ճիշտ է թերթի ինտերնետային հին էջում հոդվածը լույս տեսավ իմ անուն ազգանունով, սակայն մեկ ամիս անց թերթի խմբագիրը հին արխիվը փակեց (թերևս միտումնավոր) և արդյունքում նոր արխիվում պահպանվեց միայն Ղահրամանյանի անվամբ: Եվ քանի որ ես ժամանակին հասցրել եմ հին արխիվից վերցնել իմ անվամբ գրածը, ուստի շատերը խորհուրդ են տալիս դիմել դատարան` իմ հեղինակային իրավունքը վերականգնելու նպատակով: Է հետո՞` լրագրողը լրագրողին վերցնի դատարան տա` դա իմ սկզբունքին դեմ է: Արդյունքում տուժում է ճշմարիտ խոսքը: Ամեն դեպքում մեծապես շնորհակալ եմ թե Խոսքի պաշտպանության կոմիտեից, թե այն թերթերից, որոնք մերժեցին բողոքս տպագրել` այդ ակնհայտ ապորինության առթիվ: "Ազգն" էլ մի նամակս տպեց, բայց երկրորդը, որ կոչված էր ամրապնդել ասածս` համապատասխան փաստարկներով, ի պատասխան իմ դեմ գրված ակնհայտ զրպարտության, չտպագրեց: "Մենք ենք, մեր սարերը" ֆիլմի Ավագի հանգույն` ասենք. "Ես ձեզանից շաաաաատ շնորհակալ եմ: Դուք որ նյութերս չմերժեիք, ես բլոգ բացողը չէի, Facebook մտնողը չէի": Լավ է մեկ տարի ուշ, քան` երբեք:
17.10.2011թ.

«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ #143, 31-07-2010

2010-07-31

ՄԻ ՆԱՄԱԿ ԵՎ ԱՐՁԱԳԱՆՔՆԵՐ

ԱՐՄԻՆԵ ՕՀԱՆՅԱՆ

Ինչպես խոստացել էինք երեկ, ստորեւ պատասխանի իրավունքով նույնությամբ տպագրում ենք «Հրապարակ» թերթի գլխավոր խմբագիր Արմինե Օհանյանի նամակը կամ հոդվածը (այն չունի որեւէ վերնագիր կամ դիմելաձեւի որեւէ հատկանիշ), որ վերաբերում է հուլիսի 28-ին մեր թերթում հրապարակված վանաձորցի լրագրող Գայանե Հովսեփյանի նամակին, եւ ոչ միայն: «Ազգ»-ի խմբագրի նկատառումներըՙ հոդված-նամակին կից:
Վստահ չեմ, որ «Ազգի» ընթերցողին կհետաքրքրեն «Հրապարակ» թերթի խմբագրակազմի կյանքն ու աշխատանքային հարաբերությունները, սակայն քանի որ խոսքն ասվել է, ձեր ընթերցողն էլ կարդացել, կարծում եմ արժե, որ նաեւ պատասխան հնչի: Ընդ որում, կարող էի համարժեք պատասխան հնչեցնել իմ խմբագրած թերթումՙ անդրադառնալով «Ազգի» ներքին խոհանոցից, սակայն, ի տարբերություն ոմանց, պարկեշտության սահմանը չեմ ուզում անցնել:
Եվ այսպես. Վանաձորից Գայանե Հովսեփյանը, որը տարիներ շարունակ թղթակցել է երեւանյան մամուլին, սակայն ոչ մի լրատվամիջոցում երկար չի «գոյատեւել», ձեր երեկվա համարում մեղադրանքներ է հնչեցրել «Հրապարակի» խմբագրի հասցեին: Կարող էր իր դժգոհությունները հայտնել ինձ, սակայն չի հայտնել, նախընտրել է «Ազգի» էջերը: Իր իրավունքն է: Փորձենք հասկանալ ինչո՞ւմ է մեղադրում ինձ Գայանե Հովսեփյանը: Նրանում, որ խախտել եմ իր հեղինակային իրավունքըՙ երկու տարվա մեջ երկու անգամ իր ստորագրության փոխարեն այլ ստորագրություն է գնացել: Երկար տարիներ թերթերին թղթակցած եւ այդպես էլ համակարգչի ստեղնաշարի հետ չծանոթացած լրագրողին դժվար կլինի բացատրել թերթի էջադրման, սրբագրման, կազմման սկզբունքները: Բայց նա կարող էր գոնե ենթադրել, որ խմբագիրը չի էջադրում, սրբագրում եւ նման, տեխնիկական վրիպակը չէր կարող խմբագրի կողմից իր «հեղինակային իրավունքները խախտելու» չարամիտ փորձ լինել: Այդ երկու հոդվածների դեպքում էլ որեւէ պատճառ չկար իր անունը չնշելուՙ բացի տեխնիկական վրիպակը: Մյուս մեղադրանքը վերաբերում է հոնորարներին եւ իր հետ պայմանագիր չկնքելուն. «Հրապարակը» ամբիոն է բոլոր արտահայտվել ցանկացողների համար եւ իր գոյության 2 տարվա ընթացքում ապացուցել է, որ նման հնարավորություն ընձեռում է անգամ նրանց, ում տեսակետները չի կիսում: Սակայն դա չի նշանակում, որ ցանկացած նամակագրի, հոդվածի հեղինակի հետ մենք պետք է պայմանագիր կնքենք: Ամիսը 1, 2, 4 հոդված-հրապարակում տպագրող հեղինակներ մենք շատ ունենք, որոնք շնորհակալ են արտահայտվելու հնարավորության համար: Իսկ հոնորար վճարել մենք պարտավոր չենք եւ եթե արել ենք, ապա միայն ելնելով Գայանե Հովսեփյանի սոցիալական ծանր վիճակից: Եթե Գ. Հովսեփյանը երանությամբ է հիշում «Ժամանակ Երեւանը», այն էլ միայն իմ խմբագրած ժամանակահատվածում, ապա ոչինչ չէր խանգարում նրան աշխատակցել այդ թերթին եւ ընդհանրապեսՙ հայաստանյան թերթերից որեւէ մեկին:

Չգիտես ինչուՙ Գայանե Հովսեփյանն իրեն իրավունք է վերապահել խոսել «Հրապարակի» աշխատակիցների անունից: «Հրապարակն» այն փոքրաթիվ լրատվամիջոցներից է, որտեղ աշխատավարձի ուշացումներ երբեք չեն լինում, եւ կա առողջ աշխատանքային մթնոլորտ: Որքան հասկանում եմ, մեր լրագրողները Գ. Հովսեփյանին չեն լիազորել խոսել իրենց անունից, ավելինՙ նա անգամ ծանոթ չէ լրագրողների հետ: Ես եւ «Հրապարակի» մյուս աշխատակիցները մի բանում ենք համակարծիք, որ մեծ դժվարությամբ, խիստ մրցակցության պայմաններում 2008-ին ասպարեզ մտած ու դժվարին աշխատանքի շնորհիվ կայացած թերթի անունը չի կարելի մրոտելՙ թույլ չենք տա: Լրատվական դաշտից դուրս մնացած, ոչ մի կերպ իր տեղը չգտնող լրագրողը փորձել է այս ճանապարհով իր անունը հնչեցնել: Մինչդեռ լրագրողի համար հայտնի դառնալու, պահանջված լինելու մի եղանակ կաՙ լավ, հետաքրքիր, սուր, արդիական հոդվածներ գրելը:

Հ. Գ. - Ինձ նաեւ հասկանալի է, թե ինչու է այս հոդվածը հայտնվել հենց «Ազգի» էջերում: Հակոբ Ավետիքյանի անունը, որը վերջերս կուսակցության առաջնորդ է դարձել, շոշափվել է մեր հրապարակումներից մեկում: Պարոն Ավետիքյանը պետք է գիտակցի, որ եթե որոշել է զբաղվել հրապարակային քաղաքական գործունեությամբ, նա դադարում է սոսկ խմբագիր լինելուց եւ կարող է նաեւ քննադատության արժանանալ: Եվ նման մանր վրեժխնդրությունըՙ «Հրապարակի» խմբագրի հասցեին անհեթեթ, կեղծ, ապաշնորհ նամակ տպագրելը բոլորովին պատիվ չի բերում հարգարժան խմբագրին:

Մեր նկատառումները

1. Անշուշտ, մեզ չի հետաքրքրում որեւէ թերթի եւ հատկապես «Հրապարակ» օրաթերթի «ներքին խոհանոցը»: Գ. Հովսեփյանի պարագայում, սակայն, մեր տպավորությամբ, տեղի է ունեցել հեղինակային իրավունքի կոպիտ խախտում, որը հետաքրքրում է, պե՛տք է հետաքրքրի ոչ միայն մեզ եւ մեր ընթերցողներին:

2. Անշուշտ, «խմբագիրը չի էջադրում, չի սրբագրում», սակայն ի վերջո նա՛ է պատասխանատուն իր թերթում տպագրված ամեն ինչի համար, նույնիսկՙ «նմանՙ տեխնիկական վրիպակ»-ի: Մյուս կողմից, ոչ մի թերթ ապահովագրված չէ նման վրիպակներից: Սակայն մենքՙ խմբագիրներս նման պարագաներում ունենք քաղաքակիրթ միջոցՙ ներողություն խնդրել նկատված վրիպակի համար եւ հաջորդող համարներից մեկում ուղղում կամ հերքում տալ, ինչը, ըստ Գ. Հովսեփյանի նամակի, մի դեպքում չի արվել, իսկ մյուս դեպքում արվել է մասնակիՙ միայն ինտերնետային տարբերակում:

3. Անշուշտ, «ամիսը 1, 2, 4 հոդված-հրապարակում տպագրող հեղինակների» հետ կարիք չկա աշխատանքային պայմանագիր կնքելու, մանավանդ որ նման հեղինակները այդպիսի պայմանագիր չեն պահանջում եւ պարզապես «շնորհակալ են արտահայտվելու հնարավորություն տալու համար»: Սակայն վանաձորցի լրագրողի պարագան, ինչպես ինքն է պնդում, տարբեր է. երկու ամսում «Հրապարակը» հյուրընկալել է նրա 17 հոդվածները կամ թղթակցությունները եւ նա խնդրե՛լ է պայմանագրել իր աշխատակցությունը: Խմբագրությունն այս դեպքում ուներ երկու ելքՙ կա՛մ պայմանագիր կնքել, կա՛մ հրաժարվել նրա ծառայություններից: «Գայանե Հովսեփյանի սոցիալական ծանր վիճակը» եւ ընդհանրապես «խղճահարությունը» իրավական կատեգորիա չեն: Դժբախտաբար:

4. Վերջում, հետգրությամբ, տիկին Արմինե Օհանյանն ինձ պատիվ է անում խորհուրդ տալով: Շնորհակալ եմ, կաշխատեմ անպայման օգտվել նրա թանկագին խորհրդից: Բայց մի առարկությամբ. մենք բոլորսՙ խմբագիր, քաղաքական գործիչ, թե սովորական քաղաքացի կարող ենք քննադատության արժանանալ: Խմբագիր լինելը առանձնաշնորհում չէ, հետեւաբար խմբագիրը չի կարող, ինչպես եւ քաղաքական գործիչը, անձեռնմխելի լինել: Միայն թե քննադատությունը լինի պարկեշտ: Իսկ պարկեշտությունը, իմ տպավորությամբ, տիկին Օհանյանին բնավ չի զարդարում:

Հ. ԱՎԵՏԻՔՅԱՆ

«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ #141, 29-07-2010

2010-07-29

Ո՞Վ ՊԵՏՔ Է ՊԱՇՏՊԱՆԻ ԼՐԱԳՐՈՂՆԵՐԻ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԸ

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ, Վանաձոր, ազատ լրագրող, Էլ. հասցե. Gayane1960@gmail.com

«Հրապարակ» օրաթերթում արդեն վատ ավանդույթ է դարձել հեղինակային իրավունքների խախտումը: Մայիսի 4-ին թերթում հրատարակված «Ընդդիմադիր թերթերի գրածը ասնավանի չէ՞» հոդվածը թերթի hraparak.am ինտերնետային կայքում տպագրվել է Սեւակ Գրիգորյանի անվամբ, որը վաղուց թերթում չի աշխատում: Իմ դիտողությունից հետո թերթի խմբագիրը խոստացավ ուղղել տեխնիկական վրիպակը, բայց այն շարունակեց այդպես էլ մնալ: Դրան հաջորդեց հերթական «վրիպակը»: Հուլիսի 22-ին «Հրապարակ» ուղարկված իմ հոդվածըՙ «Ովՙ իշխանությանն է ինտեգրված, ովՙ ընդդիմությանը» հուլիսի 23-ին լույս է տեսել Մարիաննա Ղահրամանյանի անվամբ: Նույն օրը դիմել եմ թերթի խմբագրին, խոստացել էր վրիպակն ուղղել միայն ինտերնետային կայքում, ասելովՙ թե «Թերթում արդեն չենք կարող ուղղել»: Հուլիսի 24-ի դրությամբ վրիպակն ուղղվել էր (ավելի ճիշտՙ միանգամից տեղադրվել էր ճիշտ տարբերակը, իմ հեղինակությամբ) hraparak.am ինտերնետային կայքում, իսկ «հրապարակ.am» նոր կայքում նույն վրիպակը շարունակում էր մնալՙ այլ հեղինակի ազգանվամբ: Ինչպե՞ս սա հասկանալ. նույն հոդվածը մի կայքում մի հեղինակի անունով է, մեկ այլ կայքումՙ ուրիշ հեղինակի: Թերթում ընդհանրապես վրիպակի ուղղում չարվեց: Որքան նկատել եմ, թերթի ինտերնետային կայքում նման խախտումներ այլ լրագրողների նկատմամբ էլ են լինում (օրինակՙ անուն-ազգանունը հոդվածի տակ չհրապարակելը, կամՙ թերթում տպվում է մի անվամբ, ինտերնետային կայքումՙ այլ. հավանաբար, իրավունքների նման խախտումներին լրագրողները կուլ են գնում աշխատանքը չկորցնելու նպատակով): Ընդ որում, խախտվում են ոչ միայն լրագրողների հեղինակային, այլեւՙ այլ իրավունքներ. օրինակՙ հոնորարային վարձատրության: 2008թ. սկսած համագործակցել եմ թերթի հետ, ոչ միայն հանդես գալով ինքնուրույն նախաձեռնողական հոդվածներով, այլեւ կատարել եմ խմբագրի այլ հանձնարարություններՙ պահանջվող նյութը ուղարկելով: Չգիտես ինչու, սակայն, վերջինս նախընտրում է չօրինականացնել համագործակցությունը եւ անգամ պայմանագիր չի կնքում: Վարձատրությունն էլ կամայական բնույթի է, յուրաքանչյուր եռամսյակը մեկ, այն էլՙ մի քանի անգամ հիշեցում անելուց հետո, խոստացված գումարի գրեթե կեսը ուղարկելով: Հուլիսի 27-ի դրությամբ «Հրապարակը» չի վճարել մայիս-հունիս ամիսների «թշվառ» հոնորարը:
Երբ Ա. Օհանյանը խմբագրում էր «Ժամանակ Երեւան» թերթը, շատ ավելի ուշադիր էր վճարումների նկատմամբ, եւ ամեն ամիս վճարում էր բանավոր պայմանավորված գումարը: Թերեւս հիմա սեփական «բոստանն» է, ինչ ուզումՙ անում է, իսկ այն ժամանակ «Ժամանակ Երեւան» թերթի խմբագիր Արման Բաբաջանյանն անգամ բանտից խիստ վերահսկում էր թերթի ֆինանսական միջոցները: Կա նաեւ հարցի այլ կողմը. ի վերջո մարզային թղթակցի աշխատանքն էլ աշխատանք է, մինչդեռ, փաստորեն, իմ 2.5 տարվա լրագրողական աշխատանքը կարող է հավասարեցվել 0-ի (հետագայում դեր խաղալով աշխատանքային ստաժի հաշվարկում), քանի որ «Հրապարակի» հետ պայմանագիր չունեմ: Կարող է հարց առաջանալ. այդ դեպքում ինչո՞ւ եմ համագործակցել. որովհետեւ կարեւորել եմ խոսքի ազատության ու ժողովրդավարության կայացումըՙ վեր հանելով մեկ առանձին մարզում կուտակված բազմաթիվ հիմնախնդիրներ: Հույս ունեմ, սույն հրապարակումը «Հրապարակի» խմբագիրը կընդունի որպես առողջ քննադատություն, որի կողմնակիցն իրեն համարում է:        Հ.Գ. ,,Ազգ,, թերթին գրած հոդվածը  ունեցավ  արձագանք, ուստի  2-րդ  նամակը  ուղարկեցի   ,,Ազգ,, թերթի  խմբագիր  Հ,Ավետիքյանին,  սակայն, ցավոք, 2-րդ  նամակն  ամբողջությամբ  չտպագրվեց, որն էլ  ներկայացվում է  ստորեւ:                                                                                                                                                               Հ.Գ. Հուլիսի 28-ին, տարբեր հկ-ներ /Երեվանի մամուլի ակումբ, ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակ / ուղարկված բողոքներից հետո ,,Հրապարակի,,խմբագրի կողմից  փակ ծրարով 3-րդ անձի միջոցով ուղարկվեց 40000դրամ / ենթադրվում է ՝ մայիս-հունիս ամիսներին թերթում տպագրված 19 հոդվածների  համար /: Այդ առթիվ  հուլիսի 28-ին թերթի խմբագրին  Էլ.փոստով ,,ստացական-հաղորդագրություն,, ուղարկեցի : Եթե նկատի ունենանք, որ ,,Հրապարակի,, հետ, բնականաբար, այս ամենից  հետո  դադարեցվել  է  իմ   համագործակցությունը, պետք  է  ենթադրել, որ  ինձ  ուղարկված  գումարը  վերջնահաշվարկ  է, որի  մեջ  ներառված  է  նաեւ  հուլիս  ամսվա 4 հոդվածների  գումարը : Այս  պարագայում  մեկ  հոդվածի  արժեքը  կարող  է  լինել  1700 դրամ /ներառյալ ՝ նյութի  ուղարկման  հետ  կապված  ինտերնետային  ծախսերը /: Թե  որքանով  կկայանա  ազատ  մամուլը  այս  պայմաններում , դա  թերեւս  կախված  է  տվյալ  լրագրողի  սոցիալական  պաշտպանվածության  եւ  դիմադրողականության  աստիճանից: Ամեն  դեպքում , այս  փաստը  պետք  է  մտահոգի  մամուլի  խնդիրներով  զբաղվող  ՀԿ-ներին, օրենսդիրներին, իրավապաշտպաններին, եթե  վերջիններս  շահագրգիռ  են  մամուլի  ազատության  եւ  ժողովրդավարության  կայացման  գործում: Ի  դեպ, 2006 թ. գրավոր դիմել  եմ  ԱԺ պատգամավոր Վ.Դալլաքյանին, առաջարկելով  օրենքի  նախագիծ  մշակել  լրագրողների  նվազագույն  վարձատրության  եւ  պաշտպանվածության  մասին, բայց  դիմումս  մնացել  է  անհետեւանք:  Կարծում  եմ, պետությունը  եւս  պետք  է  աջակցի  անկախ  թերթերին, որպեսզի  այս  կամ  այն  օլիգարխից  կամ  քաղաքական  ուժից  կախում  չունենան: Պատկերացնու՞մ  եք,  թե  որքան  կզարմանան  ու  կզվարճանան  արտասահմանյան  մեր  գործընկերները, որոնք  1 շաբաթում  ամենաքիչը  1000դոլար  են  վաստակում, տեղեկանալով, որ  հայաստանյան  առաջատար  լրագրողի 1 հոդվածի  դրույքաչափը  կարող  է  լինել  1500-1700 դրամ: Այստեղ  են  ասել ՝ չգիտենք  խնդանք, թե ՝  լանք: Մինչդեռ  կան  միամիտ  մարդիկ, որոնք  վերջերս  ինձնից  հետաքրքրվում  էին. ,, էդ  ,,Հրապարակը,, ասում  են  լավ  բարձր  հոնորարներ  է  հա՞  տալիս, ասում  են  մի  հոդվածը  6000դրամ  է:  Հնարավոր  է ՝ թերթում  կա  2 տիպի  վարձատրություն ՝ըստ  խմբագրի  կամ  թերթի  պատվիրատուների  հայեցողության : Այս  դեպքի  համար  են  ասում  ՝ ,,Տերովին  տերն  է  տարել, անտերին  ՝ գելը,,: Միգուցե  ,,Հրապարակում,,  պատժվում  է  լրագրողական  ինքնուրույն  նախաձեռնությունն  ու  ստեղծագործական  միտքը, որի  պայմաններում  ասուլիս  լուսաբանելը  կարող  է  ավելի  շատ  վարձատրվել, քան ՝ինքնուրույն  վերլուծական  հոդված  գրելը: Նշեմ, որ  իմ  հրապարակումները  ,,Հրապարակ,,-ում  / մինչ  այդ  էլ ՝այլ  թերթերում / եղել  են  դատաիրավական, սոցիալական  ոլորտին  առնչվող, կոռուպցիոն  թեմաներով, որն  իմ  ստեղծագործական  ուղղվածությունն է ՝ շուրջ 15 տարի: Հարկ  է  հիշատակել, որ  ,,Հրապարակի,,նախորդ  վճարումն  էլ  եղել  էր  մայիսի 29-ին ՝մարտ-ապրիլ  ամիսներին  տպագրված  15 հոդվածների  համար, 100դոլարի  հաշվարկով : Այսինքն  մարզի  թղթակիցը  պետք  Է  2 ամիսը  մեկ  վարձատրվի ՝ամսական  50 դոլարից  պակաս  հաշվարկով / որի  մեջ  ներառվում  են  ոչ  միայն  նյութի  ուղարկման,  այլեւ ՝ճշգրտման  եւ  պարզաբանումներ  հետ  կապված  հեռախոսային  ծախսեր /, որը  հավասարազոր  է  գործազրկության  նպաստի:                                            ԳԱՅԱՆԵ  ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ 29.07.2010Թ.

Ի՞նչ է պետք իշխանափոխության համար

Ժամանակ առ ժամանակ բարձրաստիճան պաշտոնյաներից որևէ մեկը մի “օրիգինալ” միտք է հայտնում, որ հիշեցնում է հայտնի հեքիաթը` “Ով էնպիսի սուտ ասի, որ ասեմ` սուտ է, թագավորությանս կեսը կտամ” նախապայմանով: Նմանատիպ հերթական միտքը պատկանում էր Վազգեն Խաչիկյանին, որ օրերս հայտարարեց, թե Հայաստանում դեռևս չի գրանցվել սովամահության դեպք (հավանաբար, նկատի ուներ ներկայիս իշխանությունների ժամանակաշրջանը): Սա համարժեք է նրան, որ քաղաքական որոշ ուժեր ասում են` “Հայաստանում քաղբանտարկյալներ չկան”: Եթե մարդը թերսնվում է, հիվանդ է, կամ կենցաղային բազում հոգսերի հետևանքով սթրեսների մեջ է ընկնում ու սրտանոթային հիվանդություններ ձեռք բերում և օր-օրի թանկացող դեղեր գնելու փող չունի ու դրա հետևանքով մահանում է, մի՞թե դա համարժեք չէ սովամահության: Վանաձորում մշտապես կարելի է տեսնել աղբարկղ քրքրողների (որոնց թվում` թոշակային տարիքի մարդիկ), եթե նրանք բավարար եկամուտներ ունենային, հազիվ թե այդ անպատվաբեր ու հակահիգիենիկ գործով զբաղվեին: Խաչիկյանը նաև նկատում է, որ թոշակառուների մի մասին օգնում են “դրսում” գտնվող բարեկամները. ահա թե ինչու են իշխանությունները կանխամտածված ձևով արտարժույթի կուրսը գցում. չէ՞ որ “դրսից” անընդհատ փողեր են գալիս, դե ուրեմն` թող ավելի շատ գան` արժեզրկումը փոխհատուցելու նպատակով (Ռուսաստանում դոլարի կուրսը բարձրանում է, Հայաստանում դոլարի, եվրոյի ու ռուբլու կուրսն` իջնում): “Դրսում” գտնվողները հո չե՞ն թողնի, որ Հայաստանի իրենց հարազատները սովամահ լինեն: Հավանաբար այսպիսին է իշխանության ներկայացուցչի “փիլիսոփայությունը”, որ մայիսի 29-ին արժանի հակահարված ստացավ “Ազատություն” ռ/կ-ի “Ունկնդրի ձայն” հաղորդման ընթացքում` մի խումբ զայրացած թոշակառուների կողմից: Մի “օրիգինալ” միտք էլ ավելի վաղ “Հանրապետական” Ռազմիկ Զոհրաբյանը հայտնեց. այն է` իշխանափոխության համար հիմքեր չկան: Եթե Խաչիկյանի ու Զոհրաբյանի մտքերը համադրենք, ապա կստացվի, որ իշխանափոխության անհրաժեշտություն չկա, քանի որ Հայաստանում սովամահության դեպք չի գրանցվել: Հետաքրքիր է, իսկ ի՞նչ պետք է լինի, որպեսզի իշխանափոխության անհրաժեշտություն լինի: Երկիրը կեղեքվում է սոցիալական անարդարությունից ու կոռուպցիայից, ամենակուլ վարձերը խժռում են մարդկանց նվազագույն եկամուտները, արտագաղթը շարունակվում է, աշխատատեղերը պակասում են, պետական կամ ՏԻՄ համակարգում եղած աշխատատեղերը գերակշիռ մասն էլ “սեփականաշնորհվածի” կարգավիճակում են, իսկ իշխանության որոշ ներկայացուցիչներ “տաքուկ տեղերից” աղաղակում են, թե իշխանափոխության անհրաժեշտություն չկա: Եթե պետությունը թոշակառուների հոգսը ցանկանար մի փոքր թեթևացնել, գոնե նրանց խորհրդային տարիների խնայբանկի ավանդները կփոխհատուցեր, և ոչ թե` նախապայմաններ կսահմաներ. 50 տարվա աշխատանքի վետերանն իր ավանդը չի կարողանում ստանալ, ինչ է թե` “միայնակ” նպաստառու չի, կամ 70-նն անց թոշակառուն չի հասցնում ավանդն ստանալ` մահանում է, բայց նրա ժառանգներն էլ այդ ավանդը ստանալու իրավունք չունեն: Իչպես լոռեցիները կասեին` “հազար ու մի ֆլան-ֆստան” են հորինել, որ ինչքան հնարավոր է` քիչ փող դուրս գրեն: Եթե անգամ 70-ն անց մարդը չի կարողանում ստանալ ավանդը, ավելի երիտասարդները, որոնց համար էլ ժամանակին ծնողներն են ավանդներ ներդրել, էլ ի՞նչ ակնկալիքներ ունենան: Ի դեպ, վերջին օրերին Վանաձորի թոշակառուները հետնոկաուտային վիճակում են. շաքարավազի գինն առևտրի որոշ կետերում 1կգ-ի մեջ 50 դրամով իջել է` կազմելով 300 դրամ (թեպետ, նախորդ տարիների համեմատ այդ գինը բարձր է): Թերևս, այս “էժանացումը” բացատրվում է նրանով, որ վերջերս հեռուստաալիքներից մեկը մեղադրեց ՏՄՊՀ-ին, որ շաքարավազի գինը Հայաստանում բարձր է, մինչդեռ համաշխարհային շուկայում այն արդեն մի քանի ամիս է` իջել է: Փաստորեն, ժողովրդին մի լավ կողոպտելուց հետո իշխանությունները նոր են “գլխի ընկել”, որ համաշխարհային շուկայում շաքարավազի գինն իջել է: Եթե անգամ ՏՄՊՀ-ն տուգանքներ սահմանի` “անբարեխիղճ տնտեսվարողների” նկատմամբ, միևնույնն է, դրանից ժողովրդի կորցրածը ետ չի գա:

Գայանե Հովսեփյան, "Հրապարակ", 02.06.2010թ.

Որտե՞ղ է բնակվելու երեխաների մայրը

Վանաձորաբնակ Ալվարդ մարտիրոսյանը և նրա դուստրը` երաժիշտ-մանկավարժ Ինգան, սկսած 2006թ-ից դատարանի, դատախազության, ոստիկանության ու քաղաքապետարանի խնամակալության ու հոգաբարձության բաժնի դռներն են “մաշում”: Այս գործի հետ կապված տարբեր դրվագների տարբեր ժամանակներում անդրադարձել են “Փակագիծ”, “Ժամանակ Երևան”, “Հրապարակ” օրաթերթերը: Ինգան փորձում է դատական ճանապարհով պաշտպանել իր և 2 նախադպրոցական տարիքի երեխաների` արժանավայել ապրելու իրավունքը: Նրա և նախկին ամուսնու հարաբերությունները եղել են ծայրահեղ լարված (այն աստիճան, որ ոստիկանությունն էլ է երբեմն միջամտել “ներընտանեկան” հարաբերություններին): Այդ ամենը հանգեցրել է ամուսնալուծության, և Ինգայի հետ բնակվող երեխաներին դատարանը ալիմենտ է որոշել` նախկին ամուսնուց: 2007թ. Վանաձորի դատարանը մերժել էր Ինգայի հայցը` իրեն և 2 երեխաներին բնակմակերես հատկացնել այդ երեխաների հորը պատկանող 4սենյականոց բնակարանից, որտեղից Ինգայի նախկին ամուսինը վռնդել էր նրան ու երեխաներին: Դատարանը պատճառաբանել էր սեփականաշնորհված բնակարանի` նվիրատվություն լինելու հանգամանքը, և այն, որ Ինգան այդ բնակարանում գրանցված չի եղել: “Դա էլ իրենց մեղքով է, դիտմամբ չեն գրանցել, չարությունը հասել է այն աստիճան, որ իր նոր կնոջը` մայրությունից զրկված, այս տարի գրանցել է, իսկ օրինական երեխաների մորը` Ինգային չէր գրանցում”,- դառնացած բողոքում է Ալվարդ Մարտիրոսյանը: Այս տարվա հունիսի 16-ին Վանաձորի դատարանը Ինգային և նրա 2 երեխաներին բնակության իրավունք հատկացրեց խնդրո առարկա բնակարանում (որտեղ Ինգային հաջողվել էր անձնագրային բաժնի միջոցով գրանցվել 2009թ.), բայց` մինչև երեխաների չափահաս դառնալը: Մինչ Ալվարդ Մարտիրոսյանը դժգոհում էր, թե “Բա չափահաս դառնալուց հետո որտե՞ղ են ապրելու էդ երեխաները”` բնակարանի տերը` Ինգայի նախկին ամուսինը, բողոքով դիմեց ՀՀ վերաքննիչ դատարան: ՀՀ վերաքննիչն էլ (դատավոր` Կ. Հակոբյան), կառչելով միմիայն սեփականության օրենքի տառից, սեպտեմբերի 14-ին Ինգա Մարտիրոսյանին վտարեց բնակարանից, երեխաներին “մեծահոգաբար” “ձեռք չտալով”: “Ի՞նչ է ստացվում, ուրեմն երեխաների մայրը նրանց դռան տակի՞ց է խնամելու, դատարանը պատճառաբանում է, թե սեփականության իրավունքի միջազգային կոնվենցիա կա: Բայց չէ՞ որ երեխաների իրավունքների կոնվենցիա էլ կա”,- դժգոհում է Ալվարդ Մարտիրոսյանը, իսկ Ինգան էլ վկայակոչում է քաղաքացիական օրենսգիրքը. “38 հոդվածի 2-րդ կետն ասում է, որ խնամակալը պետք է երեխաների հետ ապրի, իսկ վերաքննիչի դատավորը դա հաշվի չի առել”: Ալվարդ Մարտիրոսյանը, որ ժամանակ առ ժամանակ ստիպված է լինում իր նեղվածք բնակարանում (որտեղ խնամում է նաև դիաբեդով հիվանդ 80-ամյա մորը), պատսպարել նաև Ինգային ու նրա երեխաներին, դժգոհում է, որ “հարգարժան” փեսան (այլևս նախկին) 5 ամիս է` ալիմենտ չի վճարում: Այդ առթիվ դիմել են Լոռու մարզի դատախազություն, որտեղից պատասխանել են, թե վերջինս “չի խուսափում” և գրավոր պարտավորվել է վճարել` “հնարավորության դեպքում”: “Դատախազությունն էլ իրենց է պաշտպանում, փոխանակ պարտավորեցնի վճարել”,- դժգոհում է Մարտիրոսյանը: Ի դեպ, Վանաձորի դատարանի հունիսի 16-ի վճռից հետո, երբ Ինգան ու երեխաները բնակության իրավունք ստացան, բնակարանի տերը` Ինգայի նախկին ամուսինը (որն այդտեղ չէր բնակվում և տևական ժամանակով մեկնել էր Ռուսաստան), պահանջել էր դադարեցնել բնակարանի գազամատակարարումը, և այն վերականգնվեց միայն այն ժամանակ, երբ գործին միջամտեց “Կանանց իրավունքների կենտրոն” վանաձորյան ՀԿ-ն և Լոռու մարզի դատախազությունը:
ՀՀ սահմանադրությամբ, երեխաների իրավունքների օրենքներով, Ինգայի երեխաներն էլ ունեն արժանավայել ապրելու, լիարժեք դաստիարակություն ստանալու իրավունք, որ կարող է իրականացվել նախ և առաջ մայրական հոգածության շնորհիվ: Ինչպե՞ս կարող է երիտասարդ կինը կատարել իր մայրական պարտականությունները, եթե դրանք ամենակոպիտ ձևով ոտնահարվում են տարիներ շարունակ, և դրան նպաստում է նաև օրենքի անկատարությունը: Ա. Մարտիրոսյանը վկայակոչում է, որ Ռուսաստանում բնակարանի սեփականության օրենքում փոփոխություններ են կատարվել` հօգուտ կանաց ու երեխաների (ի տարբերություն Հայաստանի): Հարցիս, թե դիմե՞լ է արդյոք որևէ օրենսդիր մարմնի կամ պատգամավորի` հիշյալ օրենքի անկատարության հարցով, Մարտիրոսյանը պատասխանեց. “Պատգամավորի երես ե՞նք տեսնում, որ բան հարցնենք”: Նա անգամ չէր հիշում, թե ով է իրենց ընտրատարածքի պատգամավորը: Օրերս Վանաձորում “բռնեցրել” է “Ժառանգության” համամասնական ցուցակով ընտրված պատգամավոր Արմեն Մարտիրոսյանին, որն էլ պատճառաբանել է, թե իրենք (այսինքն այն հանձնաժողովը, որի կազմում աշխատում է) իրավական հարցերով չի զբաղվում: Այժմ Ալվարդ Մարտիրոսյանը պատրաստվում է դիմել ՀՀ օմբուդսմենին, ՀՀ արդարադատության խորհուրդ, Վճռաբեկ դատարան, բայց վստահ չէ, թե վճռաբեկը գործը կընդունի որպես վարույթ: Ի դեպ, տեղին կլիներ, եթե ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանը (որ 2-3անգամ այցելել է Վանաձոր), բնակչության հետ էլ հանդիպեր, նրանց բողոքները լսեր, նամակներ վերցներ, և ոչ թե սահմանափակվեր մարզպետարան-քաղաքապետարան կառույցների ու մի քանի ՀԿ-ների հանդիպելով (ընդ որում, հաճախ այդ հանդիպումներին ներկա են գտնվում այնպիսի ՀԿ-ներ, որոնք իրավապաշտպանության կամ իրավաբանության հետ հեռավոր առնչություն անգամ չունեն):
Հոկտեմբերի 20-ին մեզ զանգահարեց Ալվարդ Մարտիրոսյանը և տեղեկացրեց, որ ՀՀ վերաքննիչ դատարանի որոշումը` Ինգա Մարտիրոսյանին ամուսնու բնակարանից վտարելու մասին, բողոքարկվել է ՀՀ վճռաբեկ դատարան: Նաև տեղեկացրեց, որ Ինգայի երեխաների հայրը հիմա էլ նոր հայց է ներկայացրել Վանաձորի դատարան, պահանջելով, որ 2006-2010թթ. ժամանակահատվածում իրեն պատկանող բնակարանում իբր “ապօրինի” բնակվելու համար Ինգայից գումար բռնագանձվի` իր օգտին: Հայցվորը` Ինգայի նախկին ամուսինը, պատճառաբանել է, թե այդ ժամանակահատվածում, երբ ինքը Ռուսաստանում էր, կարող էր իր բնակարանը վարձով տալ, ուստի նախկին կնոջից պահանջում է իր “կորցրած” գումարի փոխհատուցում` ամսական 35-60 հազար դրամի չափով: “Նրան այդօրինակ անհեթեթ քայլերի է մղում իր փաստաբանը: Ո՞վ է տեսել, որ ամուսինը իր երեխաների մորից բնակարանի վարձ պահանջի: Ինգայից բաժանվելուց հետո ինքը իր առևտրի օբյեկտը փոխանակել է 2 տարբեր բնակարանների հետ, դրանք վաճառել, էդ փողերով գնացել Ռուսաստան, հետո եկել, կնոջն ու երեխաներին բնակարանից վռնդել, հիմա մեզնից գումար է պահանջում: Եվ զարմանալին այն է, որ Վանաձորի դատարանը այս հայցը վարույթ է ընդունել ու մեզ ծանուցագրով տեղյակ պահել, դատական նիստը նշանակված է նոյեմբերի 26-ին”,- տեղեկացրեց Ինգայի մայրը` Ա. Մարտիրոսյանը, մեզ հետ հեռախոսազրույցում: Ավելի ուշ տեղեկացանք, որ առաջին ատյանի դատարանը այնքան խելամիտ է գտնվել, որ Ինգայի նախկին ամուսնու ներկայացրած այդ արտառոց պահանջը մերժել է: Ինչ վերաբերվում է բնակարանի գործի հետագա ընթացքին, հավելենք, որ սույն գործը, որի առթիվ հրապարակում եղել է նաև Հայաստանի Հելսինկյան կոմիտեի “Դիտորդ” տեղեկագրի 2010թ. 13 համարում, անցել է նաև ՀՀ վճռաբեկ դատարանով ատյաններով և մնացել անփոփոխ` ի վնաս Ինգա Մարտիրոսյանի: Իսկ Եվրոդատարանի Վանաձորի ներկայացուցչությունից Ի. Մարտիրոսյանին ասել են, որ իմաստ էլ չունի այդ գործը Եվրոդատարան բողոքարկելը, ինչը կհանգեցնի անտեղի ֆինանսական ծախսերի:


Գայանե Հովսեփյան 05.08.2011թ.

Ընդմիշտ հայացք` գյուղերի գրադարաններին

Օրերս “Հ1”-ի “Կարծիք” հաղորդմամբ ռեպորտաժ ներկայացվեց Ձորագետավանի ու Թումանյան կայարանի (որոնք կազմում են վարչական 1 միավոր) խնդիրների մասին, որոնց մինչ այդ քանիցս անդրադարձել է նաև “Հրապարակը”: Ռեպորտաժի ընթացքում նշվեց, որ այդ համայնքներում 2 ակումբ է եղել, բայց` խոսվեց միայն Թումանյան կայարանի ակումբի մասին: Ավելին. այդ ակումբին վերաբերվող հատվածը հայտնվեց նաև հունիսի 15-ի “Հայլուրում”: “Բա Ձորագեսի ակումբից ինչի՞ չխոսվեց”,- մեր հետ զրույցում դժգոհեց ռեպորտաժը դիտած Ձորագեսի ակումբի նախկին վարիչ ու երկարամյա գրադարանավարուհի, միայնակ թոշակառու Ելենա Անդրեասյանը, պատմելով, որ նույնիսկ 90-ականների “մութուցրտի” տարիներին (չհաշված` մինչերկրաշարժյան տարիները) ակումբում միջոցառումներ են կազմակերպվել. “Ինչ միջոցառում ասես, որ չեմ արել, իմ ձեռքով եռագույն դրոշ եմ կարել, էդ դրոշն առած Ձորագյուղ, Ծաթեր, Դսեղ գյուղերում գրական-մշակութային միջոցառումներ եմ արել, էլ ապրիլի 24, Սևակ, Վարդավառ եմ նշել, չնայած իմ դեմ ոմանք անընդհատ դավեր են կազմակերպել, բայց ես միշտ պայքարել եմ”: Ձորագեսի ակումբն իր նախկին կինոդահլիճով, բիլիարդանոցով ու գրադարանով գտնվում է անմխիթար վիճակում, և, ինչպես գյուղերի մեծ մասի ակումբ-գրադարանները` թալանված (չէ՞ որ այն ծանր տարիներին մարդկանց ձեռքն ինչ ընկել` վառել են, որ տաքանան. սկսած` պարկետից ու սեղան-աթոռից վերջացրած` Բրեժնևի հատորներով): Բայց Ձորագեսի գրադարանը անկախության տարիների սկզբում գործում էր: Եղել է ժամանակ, երբ Ելենան իր տանն է գրադարանային աշխատանքները կազմակերպել, այնուհետ գրքերը փոխադրվել են տնակ: Իսկ 2000թ. հետո գրադարանն ընդհանրապես լուծարվել է: “Իսկ որտե՞ղ են այժմ պահպանվում գրադարանի գրքերը”,- հարցիս պատասխանեց. “Գրքերի մի մասը տնակներից տարան դպրոց”: Եվ, քանի որ 8-ամյա դպրոցն օպտիմալացման վտանգի տակ է (քանի որ այնտեղ 6 երեխա է սովորում), ուստի վտանգի տակ է նաև դպրոցական գրադարանի ճակատագիրը: Թերթերի արխիվի մեծ մասն, այնուամենայնիվ, Ելենան փրկել է` տեղափոխելով իր բնակարան. “Ձորագեսի պատմությունը հատուկ եմ պահում, մինչև չհամոզվեմ, որ դրանք սրբությամբ կպահպանեն, չեմ հանձնի, չգիտեմ էլ` թե ում եմ հանձնելու”: Իսկ այդ թերթերը նրա համար պատմական մասունքներ են, մանավանդ, որ տարիներ առաջ թղթակցել է “Գուգարք” թերթին և լուսաբանել ակումբում տեղի ունեցող միջոցառումները: Իմ զրուցակիցը նաև տեղեկացրեց, որ 2006թ. “Արմեն-Ակոբ” հեռուստաստուդիայից եկել էին Ձորագես, իր հետ ծավալուն հարցազրույց վարել (անձամբ զրուցել է Արմեն Ամիրյանի հետ), հայտնել է նաև իր մտահոգությունները թերթերի ճակատագրի մասին, հաղորդումը հեռարձակվել է Ամերիկայում, բայց` այն ինքը, բնականաբար, չի տեսել. “Ով ասես տեսել է` բացի ինձնից”: Ընդ որում, տեսել են նաև ձորագեսցիների լոսանջելեսաբնակ թոռները: Իսկ օրերս “Հ1”-ով Ձորագեսի ու Թումանյան կայարանի մասին պատմող ռեպորտաժն էլ չեն դիտել Թումանյան կայարանում, քանի որ այդ ժամին հոսանքի անջատում է եղել: “Ով գիտի, կարող ա դիտմամբ անջատել են, որ չնայենք”,- ասում է Թումանյան կայարանի բնակչուհի Ջեմմա Մարտիրոսյանը, որ նախկինում եղել է ավանային խորհրդի նախագահ: Հետաքրքիր է այն, որ ռեպորտաժի 2-րդ մասն էլ, որ պետք է հեռարձակվեր հունիսի 10-ին “Հ1”-ով, փոխարինվել էր ծրագրով չնախատեսված ֆուտբոլային հաղորդմամբ, իսկ “Կարծիքի” 2-րդ մասը հեռարձակվել է միայն արբանյակային կապով: Մոտ մեկ ամիս առաջ Վանաձորում, Լոռու մարզային գրադարանում պետք է տեղի ունենար կլոր սեղան` “Հայացք գյուղերի գրադարաններին” թեմայով, որին պետք է մասնակցեին ԱԺ պատգամավորներ Վիկտոր Դալլաքյանն ու Կարեն Սարիբեկյանը, սակայն վերջիններիս բացակայության պատճառով կլոր սեղանը չի կայացել: Մի՞թե նրանց չի մտահոգում գյուղերի մշակութային օջախների խնդիրները: Խորհրդային տարիներին գյուղական ակումբ-գրադարանները բազմաթիվ թերթեր ու ամսագրեր էին ստանում, մի՞թե հնարավոր չէ նախկին գրադարանները վերականգնել (առավել ևս, որ դրանց մի մասը “մութուցրտի” տարիներին գործել են) ու գոնե հայաստանյան թերթ ու ամսագրեր գրվել` պետբյուջեի կամ մշակութային հիմնադրամների միջոցներով: Այլապես ինչի՞ նման է, գյուղերի մասին հոդվածներ են գրվում, բայց գյուղաբնակներն իրենց մասին գրված հոդվածներից շատ հաճախ անտեղյակ են: Ամենահասանելին, օրինակ, Ձորագետում “Եթերն” է, որի միակ “այլընտրանքը” “Վանաձորյան խճանկարն” է: Առհասարակ, գյուղական գրադարաններին մշտապես պետք է հայացք գցել, և ոչ թե` տարվա մեջ 1 անգամ կազմակերպվող գրադարանային շաբաթվա շրջանակներում, որ ավելի հաճախ ձևական բնույթ է կրում:


Գայանե Հովսեփյան “Հրապարակ” 17.06.2010թ.

Ի՞նչ է հարկավոր նախարար լինելու համար

Բնապահպանության նախարար Արամ Հարությունյանի հետ մամուլում տպագրված հարցազրույցը կարդալով, մեկ անգամ ևս համոզվեցինք, թե որքան քիչ բան է հարկավոր նախարար լինելու համար: Թվում էր, թե նախարարը պետք է ավելի ցածր պաշտոնյաների համեմատությամբ ավելի բարձր հատկանիշներ ունենար` գիտելիքների առումով, մինչդեռ ահա թե ինչ է խոստովանում Ա. Հարությունյանը` “Հետքի” հունվարի 21-ի համարում. “Ուզում էի օդաչու դառնալ, բայց քանի որ ռուսերենս լավ չէր, չընդուվեցի: Դիմեցի պոլիտեխնիկ ինստիտուտ և ֆիզիկայից կտրվեցի: Հետո դիմեցի գյուղինստիտուտ, այնտեղ էլ մաթեմատիկայի բանավոր քննությունից կտրվեցի: Ամենակարևորն այն էր, որ թոշակ ստանայի: Հետո էլի դիմեցի պոլիտեխնիկ, մասնագիտականը հանձնելուց բացի` պետք է նաև շարադրություն գրեի, բախտներս բերեց, թողեցին արտագրեցինք: Լավ էի արտագրել, թոշակ ստացա”: Ստացվում է, որ նախարարը ոչ հայերենից, ոչ ռուսերենից, ոչ ֆիզիկա-մաթեմատիկայից “լավ” չի եղել, բայց նախարար է դարձել (ընդ որում` 2անգամ. սկզբում` քաղաքաշինության, այնուհետ` բնապահպանության, իսկ թե ո՞ր արժանիքների համար, այդ մասին “խոստովանում” է. “Մարդը պետք է ունենա խաղի իր կանոնները”: Հավանաբար, այդ կանոններով առաջնորդվելով էլ սկզբում ՕԵԿ անդամ է եղել, այնուհետ` Հանրապետական: Ճիշտ է, ՕԵԿ անդամ լինելու փաստը տվյալ հարցազրույցից առանձնացված ինքնակենսագրականում բացակայում է, բայց` “թարսի պես” այն ջնջել չի լինի 2004թ. տպագրված “Ազգային ժողովի 3-րդ գումարում” տեղեկագրից, որտեղ ներկայացված են 2003թ. ընտրված ԱԺ պատգամավորների կենսագրականները, իսկ Ա. Հարությունյանը մինչ նախարար դառնալը պատգամավորական “բովով” էլ է անցել: Թերևս, ներքաղաքական “խաղի կանոնները” լավ իմանալով էլ ՕԵԿ-ը լքել է այն ժամանակ, երբ այդ կուսակցությունը մի որոշ ժամանակ ընդդիմադիր դիրքերում էր և արժանացել էր ՀՀ նախորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի բացասական գնահատականին: Ենթադրվում է, որ Ա. Հարությունյանին խիստ հոգեհարազատ է Օ. Բենդերի կերպարը, քանի որ հարցազրույցում նշել է, որ իր սիրած գիրքը “12 աթոռն” է: Միայն թե նրա պարագայում Բենդերի խոսքերը` “Որքա՞ն փող է պետք երջանիկ լինելու համար”, կհնչեին` “Ի՞նչ է հարկավոր նախարար լինելու համար”:
Ա. Հարությունյանի հետ հարցազրույցը ընթերցելուց հետո ակամա մտաբերեցի բարձրագույն պոլիտեխնիկական կրթություն ստացած վանաձորցի մի երիտասարդ կնոջ, որ պետական կառավարման համակարգում 9-ամսյա կուրսերի էր մասնակցել (Անդրանիկ Մարգարյանի վարչապետության օրոք), որպես կադրային ռեզերվ, բայց աշխատանք չէր ստացել ոչ պետական, ոչ էլ համայնքային կառավարման համակարգում, որտեղ նույպես բարեհաջող քննություններ էր հանձնել: Բարձրագույն կրթություն և համակարգչային փայլուն գիտելիքներ, աշխատանքային փորձ ունեցող մեկ այլ կին էլ, որ բանկային համակարգում աշխատանքի անցնելու համար էր քննություններ հանձնել, բայց աշխատանք չէր ստացել, դառնությամբ ասաց. “Ինձ խորհուրդ են տվել աշխատանքի ընդունվելիս ցույց չտամ, որ խելացի եմ: Երևի սրանք խելացի մարդ չեն սիրում”: Այս ենթադրությունը հաստատվում է նրանով, որ բարձրագույն կրթություն, համակարգչային գիտելիքներ, անգլերենի իմացություն ունեցողներն իրենց ծառայությունն են առաջարկում անգամ որպես դայակ կամ հիվանդ խնամող` թերթերում հայտարարություններ զետեղելով:

Գայանե Հովսեփյան “Տարեգիր” 23.01.2010թ.

Ինչու՞ չի իջնում հեռախոսավարձը

Ավելի քան 3 տարի է, “Արմենտել” ֆիքսված հեռախոսակապի բաժանորդները կայուն հեռախոսավարձ են մուծում` 1100 դրամ, որ դեռևս ներդրվեց հույների “տիրապետության” օրոք: Հետաքրքիր է, ո՞րն է այս թանկացած հեռախոսավարձի իմաստը (ՀՀ դրամի` 3 տարվա արժևորման պայմաններում), եթե զուգահեռ էլ րոպեավճար է գանձվում` տեղական խոսակցությունների համար: Իսկ այդ արժեքի մեջ մտնող 1-09 ծառայությունը շարունակում է անհասանելի մնալ բաժանորդների մեծ մասին, և անհասկանալի է, թե ինչու է այդ ծառայությունը կենտրոնացվել մայրաքաղաքում: “Ով է տեսել, Վանաձորի այսինչ հիմնարկի կամ այնինչ քաղաքացու համարն իմանալու համար Երևան զանգենք, բայց էլի չկարողանանք կապվել”,- իրավացիորեն դժգոհում են նրանք, ովքեր այդ ծառայության հեռախոսառոբոտի հրահանգները ճշտությամբ կատարում են (“Հայերենի համար սեղմեք 1”-ից սկսած), բայց չեն կարողանում օգտվել տեղեկատու ծառայությունից: Մինչդեռ ընդամենը 3-4 տարի առաջ այդ հեռախոսահամարից հայերեն լեզվով պատասխանում էին քաղաքացիների հարցերին, և տրամադրում պահանջվող հեռախոսահամարը: Մարդիկ ենթադրում են, որ դիտմամբ է 1-09-ը դժվար հասանելի դարձել, որպեսզի շատերը հնարավորություն չունենան այս կամ այն հիմնարկի հեռախոսահամարն իմանալ և պետական պաշտոնյաներին չանհանգստացնեն իրենց խնդիրներով: “Արմենտելի” ռուսաստանցի սեփականատիրոջ օրոք մի նոր ծառայություն ներդրվեց` 1-15, որ բաժանորդներին տեղեկություններ է տրամադրում հեռախոսային պարտքի մասին, բայց այդ հեռախոսահամարը շուրջ 2 շաբաթ է` Վանաձորում անհասանելի է դարձել շատերի համար, քանի որ համակարգչային ծրագիրը փոխվել է, և ռոբոտի կողմից առաջադրվող “տեստերի” թիվն ավելացել, այն էլ` ռուսերեն: Այդուհանդերձ, այդ հրահանգները կատարելու պայմաններում էլ բաժանորդը չի կարողանում իմանալ, թե որքան է կազմում իր հեռախոսային պարտքը (թեպետ, հեռախոսառոբոտը նրան ռուսերեն շնորհակալություն է հայտնում չմատուցած ծառայության համար և ասում, որ ժամանակն սպառվել է), և ստիպված ուղևորվում է “Արմենտելի” Լոռու սպասարկման բաժին: Իսկ այդտեղ ավելի հաճախ հերթ է, քանի որ համակարգիչներից մի քանիսը մշտապես պարապուրդի են մատնված: Հունիսի 16-ին մեր այցելության պահին մի պատկերավոր ցուցանակ էր փակցված հեռախոսավարձի գանձման բաժնում. “Չեմ աշխատում”, և, քանի որ բաժնի 3 համակարգիչների աշխատողները դեսուդեն էին գնում ու արդեն մի քանի օր հավաստում, որ “էս բաժինը չի աշխատում, գնացեք էն կողքի բաժինը”, տպավորություն էր ստացվում, թե այդտեղ գործադուլ է: Իսկ “կողքի բաժինն” էլ վարձ չէր գանձում, այլ միայն` խորհրդատվություն էր տրամադրում և տվյալներ` խոսակցությունների պարտքերի վերաբերյալ: Վարձ մուծել ցանկացողներին խորհուրդ էին տալիս ուղևորվել “Հայփոստ” կամ բանկ: Այն հարցին, թե ինչու՞ 1-15 ծառայությունը 2 շաբաթ է` անհասանելի է, աշխատակիցները պատասխանում էին. “Չգիտենք”, “Հավանաբար տեխնիկական խնդիր է”: Ի դեպ, մարդիկ նաև դժգոհում են, որ երկար ժամանակ հերթ կանգնելուց հետո հանկարծ հայտարարվում է, թե “ծրագիրը չի աշխատում”, կամ` մասնագիտական տերմինով ասած` համակարգիչը “կախում է”: Եվս մեկ նոր ծառայություն է ներդրվել, որ պարզապես խայծ է` քաղաքացիներից հնարավորինս շատ գումար կորզելու համար: “Զանգահարիր արտասահման” կոչվող այս ծառայությունը նախատեսում է, որ համապատասխան թիվ և աստղանիշ սեղմելու դեպքում միջազգային կոդը պետք է հաշվարկվի մի քանի անգամ էժան, բայց դժգոհություններ կան, որ աստղանիշ սեղմելու պարագայում էլ բարձր սակագնով է կոդը հաշվարկվում: Այսինքն մարդիկ աստղանիշի հանգամանքով ոգևորված ավելի շատ են խոսում, հուսալով, որ կապն էժան է, բայց հաջորդ ամսում փաստի առաջ են կանգնում, հասկանալով, որ աստղանիշի տարբերակը չի գործել: Անկեղծ ասած, հույս չունենք, թե “Արմենտելի” թարգմանիչները հասարակությանը հուզող վերոնշյալ խնդիրների մասին կտեղեկացնեն ռուս տնօրինությանը: Թեպետ այդ խնդիրներին տեղեկացված լինելը պետք է բխի նաև “Արմենտելի” ղեկավարության շահերից. չէ՞ որ ֆիքսված հեռախոսակապի 2-րդ օպերատորի մուտքն է նախատեսվում Հայաստան, որ, միգուցե, ավելի էժան լինի և ավելի հասանելի ծառայություններ կունենա: Իսկ ընդհանրապես, կարծում ենք, այնքան էլ տեղին չէր կապի համակարգի սեփականաշնորհումը, այն էլ` օտարերկրյա ներդրողի կողմից: Հարկ է հիշատակել, որ 1995-99թթ. կառավարության ծրագրում (Աժ տեղեկագիր թիվ 1-2, 1995թ.) ամրագրված է, որ որպես պետական սեփականություն կպահպանվեն էներգետիկայի, կապի օբյեկտները, երկաթուղին, օդանավակայանները և այլ կառույցներ: Թերևս այն ժամանակվա կառավարությունը չհասցրեց հետևել իր իսկ ծրագրին` 1998թ. իշխանափոխության պատճառով:


Գայանե Հովսեփյան “Հրապարակ” 20.06.2010թ.

Գյուղամիջյան ճանապարհն ու կառամատույցը` քարուքանդ

Վերջերս Վանաձորի “ՄԻԳ” հեռուստատեսությամբ ներկայացվեց, որ Վանաձոր- Ալավերդի մայրուղու վրա, Ձորահէկի մոտ ավտոճանապարհահատվածի մի մասը փլվել է` երթևեկությունը դարձնելով վտանգավոր: Ձորագետավանի բնակիչներից մեկի բնորոշմամբ պատճառը ոչ միայն անձրևաջրերն են ու վարարած գետը, այլև հավանաբար` այն,որ այդտեղ մի քանի ամիս ի վեր շինարարական աշխատանքներ էին իրականացվում` մալուխային գծերի անցկացման հետ կապված, որ պետք է հասնի մինչև Վրաստան: “Կաբել են քաշում, ինչ են անում, “Վիվասելն” ա, ով ա, ասում են` կառավարության ծրագրով ա արվում“,- տեղեկացրեց մեր զրուցակիցը, համոզված, որ այդ աշխատանքներն էլ իրենց հերթին կլինեն նպաստած ճանապարահահատվածի փլուզմանը: Նաև տեղեկացրեց, որ հեղեղների պատճառով Դսեղից խոշոր քարեր են թափվել երկաթգծի ուղղությամբ, Դեբեդն էլ հա մի գլուխ կատաղում ու փրփրում է, սելավաջրերն էլ լցվում են նկուղները: Իսկ երկաթուղային կառամատույցն անհիշելի ժամանակներից չի նորոգվել, և մի օր էլ դա կարող է մի նոր աղետի պատճառ դառնալ, մինչդեռ Համաշխարհային բանկի ծրագրով, տրանսպորտի և կապի նախկին նախարար Անդրանիկ Մանուկյանի օրոք մի քանի տարի առաջ գումարներ հատկացվեցին հանրապետության երկաթուղային կառամատույցների նորոգման նպատակով, սակայն, չգիտես ինչու, Ձորագետի կառամատույցը այդպես էլ չնորոգվեց: Ավելին. որպես հարցի լուծման յուրօրինակ ձև, հիմա էլ որոշել են ընդհանրապես այդտեղ գնացքի կանգառը վերացնել, այդպիսով ոչ միայն Ձորագետավանի, այլև մոտակա գյուղերի բնակիչներին զրկելով Վանաձոր-Այրում գնացքից օգտվելու հնարավորությունից: Ընդ որում, ոչ միայն կառամատույցն է քարուքանդ, այլև` դեպի այն տանող քարե աստիճանները` մացառներով ու թփերով պատված, որոնք ձմռան ամիսներին պարզապես սահադաշտի են վերածվում: Անհիշելի ժամանակներից էլ չեն նորոգվել համայնքի գյուղամիջյան ճանապարհները, մինչդեռ պարբերաբար գումարներ են հատկացվում ՀՀ տարբեր մարզերում գյուղական ճանապարհների նորոգման համար: Հերթական հատկացման մասին որոշումը եղել է 2009թ. նոյեմբերի 26-ին, ինչի առթիվ 27.11.09թ. հանրապետական թերթերից մեկը գրել է. “Երեկ կառավարությունը որոշել է 22282 մլն. դրամ հատկացնել ՀՀ բոլոր մարզերում իրականացվող համայնքների զարգացմանն ուղղված ծրագրերի ֆինանսավորման համար` սոցիալական ներդրումների հիմնադրամի և գյուղական տարածքների տնտեսական զարգացման ծրագրերի վերլուծության և կառավարման գրասենյակի միջոցներով”: Ընդհանրապես, վերջին տարիներին այս “կողմերում” տեղի ունեցած միակ դրական նորությունը երթուղային միկրոավտոբուսների ներդրումն է` Վանաձոր-Ալավերդի, Վանաձոր-Ձաղիձոր հատվածներում, որպեսզի մարդիկ չմնան պետական ավտոբուսների հույսին:

Գայանե Հովսեփյան Հրապարակ 30.04. 2010թ.

Ինչու՞ չեն հսկվում գերեզմանատները

Երբ օտար ափերում հայկական հուշարձաններն ու գերեզմանատները ոչնչացվում են, թալանվում, պղծվում, Հայաստանում քաղաքական որոշ ուժեր իրավացիորեն իրենց բողոքի ձայնն են բարձրացնում: Բայց ցավալի է նաև այն, որ գերեզմանատները պարբերաբար հարձակման են ենթարկվում նաև Հայաստանում` հայերի կողմից. սկսած` ալյումինե ճաղերի հափշտակությունից վերջացրած ծաղիկների գողություններով: Երեկ Լոռու մարզի Ձորագես ավանից տեղեկացանք, որ Ձորագետավանի համայնքի գերեզմանատանը մշտադալար, մի քանի տարի առաջ տնկած 2 ծառաթփի առևանգում է կատարվել` շիրիմներից մեկի մոտից: Բնակիչների պատմելով` “Էդ թփերի տերևները տանում են ծաղիկների հետ փունջ անում, ծախում: Արդեն ավտոն բարձել-տանում էին: Ծաղիկ ծախողի շատ պետքն է՞, թե իր ծաղկի հետ ինչ կանաչ է փունջ կազմում”: Ենթադրվում է, թե գողացողները թունդ աթեիստներ են եղել և ամենևին չեն վախեցել հավատալիքների հետ կապված նախապաշարմունքներից, անեծքից կամ երկնային պատժից: “Ախր ասում են թենց բան տանելը լավ չի, ո՞նց չեն վախեցել”,- նկատում է ավանի բնակչուհիներից մեկը: Տարիներ առաջ էլ այդտեղ ալյումինե ճաղաշարի, անգամ` մուտքի դռան գողություն է կատարվել: Այս ամենի պատճառը ոչ միայն նա է, որ սոցիալական պայմանների հետևանքով ոմանց մոտ իսպառ ոչնչացել են ազգայինն ու հոգևորը, այլև` այն, որ գերեզմանատները հսկելու նպատակով պահակային հաստիքները, թերևս, քչություն են անում երկրում: Նշենք, որ հեռուստատեսությամբ էլ պարբերաբար տեղեկանում ենք այլ գերեզմանատներում տեղի ունեցող թալանի մասին: Ականատեսների վկայությամբ, մարդիկ կան, որ գերեզմանատներից ծաղիկներ են գողանում-վաճառում: (Ըստ տեղեկությունների, Վանաձորի որոշ հատվածներից, մասնավորապես` գազոններից, նույնպես մշտադալար ծառաթփերի գողություն է կատարվում, կամ` ծառաթփերը ջարդում, պոկոտում են` ճագարներին կերակրելու նպատակով): Այս ամենը կարող է հանգեցնել նրան, որ մի օր էլ կսկսեն հուղարկավորության պարագաներ կամ շիրմաքարեր գողանալ: Ի դեպ, ձորագետավանցիները պարբերաբար դժգոհում են գերեզմանատան հարևանությամբ, Ալավերդու մայրուղու վրա գտնվող կամրջի անմխիթար վիճակից: Իսկ տարիներ առաջ այդ ոլորապտույտի մոտ գտնվող կամրջից ավտոբուս էր գլորվել գետը: “Մի կարգին բռնվելու տեղ չի մնացել կամրջից, մայթն էլ` նեղ, ասենք թե մի ավտո անցնի, էդ պահին ո՞րտեղից բռնվենք”,- ասում է ավանի բնակչուհիներից մեկը: Հետաքրքիր է, օրերս Ալավերդի մեկնած վարչապետին տեղյա՞կ են պահել կամրջի անմխիթար վիճակի մասին: Ավանի 3 կամուրջներից 2-ը նորոգվել են մի քանի տարի առաջ (մամուլում այդ մասին քանիցս հիշատակելուց հետո), բայց վերոնշյալը մնում է:

Գայանե Հովսեփյան "Հրապարակ", 30.04.2010թ.